مشخصات پژوهش

عنوان	ترکیب شیمیایی و هم افزایی سمیت برخی اسانس های گیاهی روی کنه ارتن دولکه ای
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها	کنکنه تارتن دولکه‌ای، ساختار شیمیایی اسانس، کاربرد ترکیبی اسانس‌، سمیت تنفسیه تارتن دولکه‌ای، ساختار شیمیایی اسانس، کاربرد ترکیبی اسانس‌، سمیت تنفسی
چکیده	تمرکز گسترده بر استفاده از آفت‌کش‌ها در سراسر جهان، مقاومت جمعیت‌ها در کوتاه مدت را به دنبال داشته است. نتیجه چنین شرایطی، افزایش تقاضا برای معرفی روش‌های جایگزین انتخابی‌تر، دوستدار محیط زیست، ایمن برای انسان و کم هزینه‌ با قابلیت تاخیر در ایجاد مقاومت در جمعیت‌های آفت بوده است. به رغم آنکه در سال‌های اخیر فعالیت حشره‌کشی اسانس‌های گیاهی مورد توجه بوده است، اما بررسی‌ها در خصوص هم‌افزایی خواص زیستی اسانس‌های گیاهی در کاربرد همزمان و ترکیبی محدود بوده است. از این رو، بررسی پیش‌رو با هدف 1) شناسایی ترکیبات مؤثر گونه‌های گیاهی مورد Myrtus communis L. (Myrtaceae)، رازیانه Foeniculum vulgare Mill. (Apiaceae)، اکالیپتوس Eucalyptus globulus Labill. (Myrtaceae) و بنه Pistacia atlantica Desf. (Anacardiaceae) با استفاده از روش کروماتوگرافی گازی-طیف‌سنجی جرمی در دو مرحله رشد رویشی و گل-دهی کامل، 2) ارزیابی پایداری زیستی و 3) سمیت تنفسی اسانس‌ گونه‌های گیاهی نام برده در کاربرد مستقل و دوتایی علیه مراحل تخم و بالغ کنه Tetranychus urticae Koch (Acari: Tetranychidae) انجام شد. بازده اسانس‌گیری در مراحل رشد رویشی و گل‌دهی کامل برای اکالیپتوس، مورد، رازیانه و بنه از 69/0 تا 27/1 درصد متغیر بود. در مجموع در اسانس بنه، اکالیپتوس، مورد و رازیانه، به ترتیب 23، 24، 34 و 17 ترکیب مختلف شناسایی شد. در مرحله گل‌دهی کامل گیاهان رازیانه، مورد و اکالیپتوس بیشترین فراوانی به ترکیبات منوترپنی حاوی اکسیژن و در اسانس بنه به هیدروکربن‌های منوترپنه اختصاص داشت. در بین اسانس‌ گونه‌های مورد بررسی بیشترین سمیت تنفسی روی مراحل بالغ و تخم به ترتیب به اسانس مورد (95/3 LC50= میکرو لیتر بر لیتر هوا) و رازیانه (91/0 LC50= میکرو لیتر بر لیتر هوا) اختصاص داشت. دامنه غلظت کشنده 50 درصد برای استفاده ترکیبی از اسانس‌ها روی مراحل تخم و بالغ به ترتیب از 75/0 تا 23/3 و 78/3 تا 84/6 میکرولیتر بر لیتر هوا متغیر بود. به استناد شاخص فاکتور هم‌افزایی و کاهش دز مصرف، کاربرد ترکیبی اسانس اکالیپتوس- بنه در مقایسه با دیگر ترکیب‌ها از بیشترین سمیت روی مراحل تخم و بالغ برخوردار بود. تلفات سمیت تنفسی باقی‌مانده اسانس‌های گیاهی مورد، اکالیپتوس، بنه و رازیانه در روز سوم بررسی‌ها به ترتیب 71، 69، 51 و 61 درصد و در کمتر از 9 روز به صفر رسید. چنین رهایش اولیه و سریعی می‌تواند کاهش قابل توجه سمیت باقی مانده اسانس‌های گیاهی را در پی داشته باشد. به نظر می‌رسد اسانس‌های گیاهی نام برده از پتانسیل مناسبی جهت کاربرد علیه کنه تار عنکبوتی در شرایط گلخانه برخوردار باشند.
پژوهشگران	فرهاد شریفی (نفر اول)، مریم ملک محمدی (نفر دوم)