مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی تنوع صفات مورفولوژیکی و ترکیبات اسانس جمعیت های مختلف بومادران (Achillea santolinoides subsp. wilhelmsii (K. Koch) Greuter) در استان همدان
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها	اسانس، تنوع، فراگرانول، کامفور، 1و8 ـ سینئول
چکیده	جنس بومادران (Achillea) گیاه دارویی متعلق به تیره کاسنی است که از نظر خصوصیات مورفولوژیکی و ترکیبات اسانس، از تنوع بالایی برخوردار است. 19 گونه گیاه علفی و معطر از این جنس، در ایران شناسایی شده اند که 7 گونه آن، انحصاری کشورمان است. با توجه به خواص درمانی این گیاه و کاربرد آن در صنایع غذایی، آرایشی ـ بهداشتی و دارویی، بررسی مقدار و اجزای تشکیل دهنده اسانس آن، از اهمیت زیادی برخوردار است. این پژوهش، به منظور ارزیابی تنوع صفات مورفولوژیکی و ترکیباتِ اسانسِ 11 جمعیت گیاه بومادران در مناطق مختلف استان همدان در خردادماه 1401 به اجرا درآمد. نمونه های گیاهی در مرحله گلدهی، جمع آوری و پس از اندازه گیری برخی صفات مورفولوژیکی، در سایه خشک گردید. پس از استخراج اسانس به روش تقطیر با آب، اجزای تشکیل دهنده اسانس، با استفاده از دستگاه کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) مورد شناسایی و تعیین مقدار قرار گرفت. عملکرد اسانس ها از 3/0 تا 6/0 درصد متغیر بود. نتایج نشان داد که بیش ترین میزان اسانس متعلق به جمعیت های ‘وراینه’ و ‘نازول’ (6/0%) و کم ترین میزان اسانس مربوط به جمعیت ‘حیدره بالا شهر’ (3/0%) بود. بیشترین وزن تر و خشک گیاه، مربوط به جمعیت ‘یلفان’ (به ترتیب 92/3 و 24/2 گرم) و کم ترینِ آنها مربوط به جمعیت ‘ناصح آباد’ (به ترتیب 60/1 و 79/0 گرم) بود. همچنین، 28 ترکیب در اسانس شناسایی شد و تنوع زیادی در میزان و اجزای تشکیل دهنده اسانس در جمعیت های مورد مطالعه وجود داشت. کامفور، فراگرانول، آلفا ـ پینن، 1و8 ـ سینئول و سابینن، اجزای اصلی تشکیل دهنده اسانس بودند. با توجه به نتایج حاصل از آزمایش، جمعیت ‘اسلام آباد’ با بالاترین ارتفاع از سطح دریا، دارای بیشترین درصد فراگرانول (29/43%) بود. این موضوع نشان می دهد که عوامل محیطی نیز همانند عوامل ژنتیکی، در ایجاد تنوع در خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی از جمله تنوع در میزان و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس، مؤثر هستند.
پژوهشگران	مهتاب صالحی (نفر اول)، رمضان کلوندی (نفر دوم)، فروزان صالحی (نفر سوم)