مشخصات پژوهش

عنوان	معناشناسی تاریخی- توصیفی واژه نفق و مشتقات آن در نهج البلاغه
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	معناشناسی، نفاق، تاریخی- توصیفی، نهج البلاغه
چکیده	نهج البلاغه علاوه بر فصاحت و بلاغت و زیبایی لفظی و آرایش هنری بی نظیرش دارای معانی ژرف و مفاهیم والایی است که به این کتاب بی‎نظیر جاودانگی بخشیده است؛ مفاهیم عمیقی که با فطرت انسان گره خورده و از سرچشمه وحی مایه گرفته و از آبشار کلام علی(ع) بر زندگی انسان‎ها جریان یافته است .جهت نیل به معانی و مفاهیم عمیق آن و فهم دقیق و صحیح واژگان ناگزیر باید از دریچه دانش معناشناسی به آن نگریست. دانش معناشناسی به عنوان شاخه ای از علم زبان شناسی،دانشی است که با تجزیه و تحلیل متون و کلام، معنا ودلالت ها را مورد مطالعه قرار می دهد و به عبارتی به دنبال کشف روابط واژگانی و معانی آن ها است. بر این اساس در پژوهش حاضر با استفاده از این دانش به معناشناسی واژه نفق و مشتقات آن پرداخته شده و با بهره گیری از رویکرد تاریخی این واژه از زمان جاهلی تا متن نهج البلاغه و سپس با رویکرد توصیفی مفاهیم همنشین و جانشین و معانی واژگان بر اساس بافت و سیاق کلام مورد بررسی قرار گرفته است و هدف از نگارش این پژوهش بررسی و شناخت تحولات معنایی واژه نفق و مشتقات آن بوده که با استفاده از معناشناسی تاریخی و توصیفی از تفسیر به رای جلوگیری کرده و نتایج قابل توجهی را به دست آورده است. این نتایج حاکی از آن است که واژه نفاق از مشتقات بارز واژه نفق است که تخصیص معنایی یافته و گستره معنایی آن کاهش یافته است. ضمن اینکه به علت دلالتهای درون زبانی این واژه، از میان روابط مفهومی شامل شمول معنایی ترادف معنایی، تقابل معنایی، همنشینی و جانشینی در شناخت معنای آن ها نمود یافته و در میان انواع بافت، بافت متنی بیشترین تاثیر در تشخیص معنای این واژه را داشته است. واژه نفق و مشتقات آن به همراه صورت های فعلی آن در نهج البلاغه در مجموع 20 مرتبه در 12 خطبه، 2 نامه و شش حکمت به کار رفته است.المداهنه،الْإِفْکُ ،المکْرُ ،الکذب،الکُفْر، إلْحاد، خَیانَه، شِرْک، غِشّ، المخادعه ،حِیلَه کلماتی هستند که می توان آنها را از جمله مترادفات واژه نفاق در نظر گرفت که در میان واژگان ذکر شده واژه کفر از جهت شمول معنایی بر دیگر واژگان احاطه دارد و هر یک از این موارد از جمله نفاق به - نحوی زیرمجموعه کفر محسوب می شوند. هم چنین در بررسی روابط معنایی این واژه مشخص شد که واژگان خداع و ادهان جانشین ها و واژگان مومن، مشرک، ضالون، ائمه الضلاله، متصنع، کاذب نیز مهم
پژوهشگران	ناصر قره خانی (استاد راهنما)، رضا اسکندری (دانشجو)