مشخصات پژوهش

عنوان	واکاوی خطبه شقشقیه با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها	نهج البلاغه، خطبۀ شقشقیه، تحلیل گفتمان انتقادی.
چکیده	تحلیل گفتمان انتقادی با رویکرد نوین و گرایش بین رشته ای علاوه بر ساختار و صورت متن، کارکردهای اجتماعی متن را نیز بررسی می کند و با نگاهی انتقادی، روابط پنهان قدرت و فرایندهای سیاسی، فرهنگی و ایدئولوژیک موجود در متن را از طریق بلاغت، نحو و بافت موقعیتی و بینامتنی بررسی نموده و تقابل های گفتمانی را ترسیم می کند. خطبه شقشقیه با توجه به دارا بودن نکات مهم تاریخی در مورد خلافت و بیعت، یک گفتمان انتقادی جالب توجه به شمار می رود. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و براساس الگوی گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، به گفتمان کاوی خطبۀ شقشقیه در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین می پردازد تا به چگونگی نقد عملکرد خلفا توسط علی(ع) و روش انتقاد آن حضرت از انحرافات و مصائب جامعه اسلامی پس از رسول خدا و نیز به چگونگی ترسیم بیعت عمومی مردم با امام، در قالب نظریۀ یادشده، پی ببرد و رابطه قدرت و ایدئولوژی در گفتمان یادشده را آشکار نماید. نتایج پژوهش نشان می دهد در سطح توصیف، امام با استفاده از همنشینی واژگان متضاد و مترادف، صنایع بیانی، کنش های گفتاری، جملات خبری مؤکّد، جملات کوتاه و پیوندهای واژگانی، سعی در نشان دادن تقابل میان گفتمان عدالت خواه علوی با گفتمان رقیب دارد؛ چنان که در سطح تفسیر نیز با کاربست مستقیم و غیرمستقیم آیات قرآن، سعی در تشریح علم و آگاهی خویش، بی علاقگی خود به خلافت ناعادلانه و بیان صفات رذیلۀ ناکثین، قاسطین و مارقین دارد. در سطح تبیین نیز علی(ع) با تبیین مسائل تاریخی خلافت، تلاش می کند ضمن جلوگیری از به قدرت رسیدن مجدد ایدئولوژی انحرافی، زمینه بازتولید گفتمان اصیل اسلامی را فراهم نماید.
پژوهشگران	صدیقه زودرنج (نفر اول)، شیرین اربطی مقدم (نفر دوم)