مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی کمّی درجه ی تصریف زبان فارسی در طول یازده قرن گذشته براساس قانون زیف
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	تحلیلی شدگی، درجه ی تصریف، بررسی کمّی،زبان شناسی پیکره ای ، قانون زیف
چکیده	این رساله به دنبال پاسخ دو پرسش است. پرسش اول اینکه آیا زبان فارسی در گذر زمان تحلیلی تر شده است؟ و پرسش دوم اینکه با بررسی آماری متون فارسی نو می توان به صورت کمّی تغییر درجه ی تصریف زبان فارسی را تعیین کرد؟ برای یافتن پاسخ این دو پرسش، پیکره ای بالغ بر یک میلیون کلمه ی برچسب گذاری شده ایجاد گردید. بسامد همه ی کلمات پیکره محاسبه شد. یک نمایه ی بسامد-رتبه برای هر زیربخش از پیکره (پیکره ی هر قرن) فراهم آمد. در این نمایه واژگان موجود در هر قرن همراه با بسامدشان به صورت نزولی مرتب شدند. بررسی های آماری مختلفی بر روی بسامد واژگان پیکره انجام گرفت و برای هر بخش پیکره، مقدار عددی توزیع آماری زیف به کمک زبان برنامه نویسی R به دست آمد. یعنی در پایان این مرحله، 12 عدد برای هریک از 12 بخش پیکره به دست آمد. سپس معیارهایی زبان-شناختی مورد جستجو قرار گرفتند که هم وضعیت زبانی هر بخش از پیکره را توصیف کنند و هم تبیینی برای مقدار عددی پارامتر زیف باشد. در نهایت هشت معیار باقی ماند که به تبیین تصریفی/تحلیلی بودن هر بخش از پیکره کمک می کرد. این معیارها عبارتند از: تنوع واژگانی، واژگان تک بسامدی، بسامد نسبی حروف اضافه، بسامد نسبی پس اضافه-ی «را»، بسامد افعال، نسبت فعل مرکب به کل افعال و دو معیار به دست آمده از دوبار محاسبه ی توزیع زیف. با بررسی این معیارها، این نتیجه به دست آمد که بعضی از آنها با هم ارتباط مستقیم و برخی ارتباط معکوس دارند. حتی بعضی از آنها نقش مهمتری داشتند و در توصیف وضعیت زبانی هر بخش از پیکره موفق تر و دقیق تر عمل می کردند. سرانجام این نتیجه به دست آمد که مقداری که پارامتر عددی زیف در اختیار می گذارد به تنهایی روشن کننده ی تصریفی/تحلیلی بودن زبان در هر بازه ی زمانی است. و در واقع مقدارعددی پارامتر زیف همان درجه ی تصریف زبان را مشخص می کند. اینکه حد بالا و پایین این درجه ی تصریف چند است، به اندازه ی نمونه ی آماری بستگی دارد و می تواند در هر پژوهش تغییر کند. در پایان برای به آزمایش گذاشتن این مدل کمّی-کیفی، یک مطالعه ی موردی بر روی متنی که تاریخ نگارش آن مشخص نیست، انجام گرفت. نتیجه ی به دست آمده و معیارهای زبانی به کار رفته، زمان حدودی نگارش این متن را تخمین زدند. نکته ی قابل توجه اینکه در این مطالعه ی موردی
پژوهشگران	محمد راسخ مهند (استاد راهنما)، مهدی پریزاده (دانشجو)، مسعود قیومی (استاد مشاور)