|
عنوان
|
بررسی جامعه شناختی مفهوم قانون از دیدگاه میرزا ملکم خان ناظم الدوله
|
|
نوع پژوهش
|
پایان نامه
|
|
کلیدواژه‌ها
|
مفهوم قانون، میرزا ملکم خان، روزنامه قانون، فراموشخانه، ناصرالدین شاه
|
|
چکیده
|
چکیده: پژوهش حاضر به بررسی جامعه شناختی مفهوم قانون از دیدگاه میرزا ملکم خان ناظم الدوله می پردازد. اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺮاﻳﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ زمینه های ﺗﺠﺪدﺧﻮاﻫﻲ در اﻳﺮان ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻧﻘﺶ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎر در اﻳﻦ مسأله ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ. اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑﺎ اشاعه اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻗﺎﻧﻮنﺧﻮاﻫﻲ زمینه ﺗﺤﻮﻻت ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را در ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎر ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ. در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻣﻴﺮزا ملکم خان ناظم الدوله ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋه ای دارد. ﻣﯿﺮزا ﻣﻠﮑﻢ، از ﺟﻤﻠﻪ اﻓﺮادی اﺳﺖ ﮐﻪ آﺛﺎرش در روح و ذﻫﻦ ﻣﺮدم ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﻮد و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی او در ﻣﻮرد مفهوم ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎزﺗﺎب ﮔﺴﺘﺮده ای داﺷﺖ. ملکمﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺪﻧﯿﺖ و اﻧﺘﻈﺎم اﻣﻮر ﻣﻐﺮب زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد، اﺳﺘﻘﺮار ﻗﺎﻧﻮن را ﺗﻨﻬﺎ راهﺣﻞ ﻧﺠﺎت اﯾﺮان و رﻫﺎﯾﯽ از ﻣﺸﮑﻼت ﻣﯽدانست و با اشاره به اﻫﻤﻴﺖ مسأله ﻗﺎﻧﻮن، ترقی ﺟﺎﻣﻌﻪ را در ﮔﺴﺘﺮش اﻳﻦ مسأله می دید. ملکم در رﺳﺎﻟﻪﻫﺎی دﻓﺘﺮ ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت، دﻓﺘﺮ ﻗﺎﻧﻮن و بخصوص روزنامه قانون، ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع قانون ﭘﺮداﺧﺘﻪ و در ﻫﺮﮐﺪام از این آثار ﺑﻪ ﻧﺤﻮی درﺻﺪد ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم و ﺗﺤﻘﻖ آن در اﯾﺮان ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎر اﺳﺖ. ملکم قانون را در مضمونی اجتماعی بر مبنای مسئولیت مشترک افراد جامعه تعریف می کند و هدف آن را حفظ حقوق عامه می داند. یعنی قانون نهایتاً پدیده ای است اجتماعی و بنیاد آن اصول عدالت است که از خداوند و حکمت و عقل سرچشمه می-گیرد. ملکم همچنین گام بلندی را در ایجاد مبانی حکومت قانون در ایران برداشت و ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺳﺨﻦ ﺍﺯ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﻲﺯﻧﺪ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺭﺍ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ میﺧﻮﺍﻧﺪﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﻭﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺴﺆﻝ ﻣﻲﺷﻤﺎﺭﺩ و بحث استقرار قانون را با طرح اصلاح حکومت ایران مطرح می کند و اصول و روش هایی در زمینه حکومت، مقام سلطنت، وضع و اجرای قانون، مجلس شورای ملی و راهکارهای سیاسی و اقتصادی ارائه می دهد و در کل همه این اصول را در قالب قانون قابل اجرا می دانست. ملکم در ﻋﻴﻦ اینکه ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺪﻳﺪ ﻏﺮﺑﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎی اصلی ﺗﻔﻜﺮ قانونﺧﻮاهی اش ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ، ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ داﺧﻠﻲ آن، ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺘﺎب شرع و دین اسلام ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ دارد و ﻣﺒﺎﻧﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻗﺎﻧﻮنﺧﻮاﻫﻲاش را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﻧﻲ داﺧﻠﻲ ارائه میﻛﻨﺪ یعنی به اقتضای اعتقادات دینی مردم ایران که مسلمان بودند، و بخاطر اینکه مخالفان بهانه ای برای ضد اسلامی و غربی جلوه دادن اندیشه او نداشته باشند، این قوانین را مغایر با اسلام ندانسته،
|
|
پژوهشگران
|
عباس زارعی مهرورز (استاد راهنما)، حسین روزبهانی (دانشجو)
|