|
عنوان
|
از دستوری زدایی تا کاربردی شدگی ، سیر تحول کلمۀ نقشی پس در فارسی
|
|
نوع پژوهش
|
مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
|
|
کلیدواژه‌ها
|
فارسی، کلمۀ ربط، دستوری شدگی، دستوری زدایی، کاربردی شدگی، شبه وند شدگی
|
|
چکیده
|
هدف این تحقیق، بررسی سیر تحول نقش های کلمۀ پس در فارسی باستان، فارسی میانه و فارسی نو است. در این مقاله، برای روشن تر شدن بحث، فارسی نو را به دو دورﮤ متمایز فارسی نو متقدم (از آغاز تا قرن هفتم هجری) و فارسی معاصر تقسیم کرده ایم. پس در فارسی باستان تنها به عنوان ستاک مقید در نقش کلمۀ ربط زمانی به کار می رفته است، اما با گذشت زمان، از رهگذر فرایند دستوری زدایی این واحد زبانی در فارسی میانه در بعضی کاربردهای خود به صورت تکواژ آزاد درآمده و علاوه بر حفظ نقش کلمۀ ربط زمانی، در مقام کلمۀ ربط علّی و اسم نیز به کار رفته است. کاربرد اسمی پس راه را برای شرکت آن در مقام جزئی از کلمۀ مرکّب بازنموده است. ادامۀ کاربرد اخیر در فارسی نو موجب شبه وندشدگی آن در ترکیبات اسمی و فعلی شده است. کاربرد پس در فارسی نو (متقدم) تنها منحصر به کاربرد اسمی نیست، بلکه نقش های متقدم دیگر آن نیز در این دوره ادامه یافته است و علاوه براین، جزء مزبور با دستوری شدگی نقش حرف اضافه ای نیز کسب نموده است. به ندرت، کاربرد صفتی نیز در فارسی نو متقدم قابل مشاهده است. در نهایت، در فارسی معاصر، پس نقش قدیمی خود در مقام کلمۀ ربط زمانی را کاملاً ازدست داده و تنها نقش های اسمی (به صورت آزاد، یا در ترکیب اسمی به صورت شبه وند)، صفتی، حرف اضافه ای و ربطی علّی را حفظ نموده است. نقش پس در مقام کلمۀ ربط علّی موجب به وجود آمدن بافت های مناسب برای تبدیل این جزء به گفتمان نما از رهگذر فرایند کاربردی شدگی شده است. در انتهای این مقاله، تمامی این مسیرهای تغییر پس با استفاده از نقشۀ معنایی تاریخی این جزء به صورت تصویری و صریح بازنموده شده است.
|
|
پژوهشگران
|
مهرداد نغزگوی کهن (نفر اول)، مهرداد مشکین فام (نفر دوم)
|