مشخصات پژوهش

عنوان	خُشنی یا خنثی؟ تصحیح بیت هایی از دیوان خاقانی
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها	تصحیح، دیوان خاقانی، خشنی، خنثی، مخنّث.
چکیده	بیت های زیادی از دیوان خاقانی به سبب پیچیدگی ها و دقایق منحصربه فرد و نیز استفاده از واژگان غریب و به کار بستن کلمات در حوزۀ معنایی متفاوت، دستخوش گشتگی و خوانش های اشتباه شده است. در عین حال، با توجه به همین گسترگی لغات و ترکیبات در شعر خاقانی، دیوان وی یکی از منابع اصلی فرهنگ نویسانِ قدیم برای استخراج لغات تازه و نیز شاهدهای شعری بوده است. مصحّحان دیوان خاقانی گهگاه با استفاده از همین فرهنگ های کم اعتبار، همانند جهانگیری، برهان، مجمع الفرس و نظایر آنها، بیت های مشکوک و بحث برانگیز خاقانی را تصحیح کرده اند و معنی آنها را نیز براساس همین فرهنگ ها ذکر کرده و در مواردی به خطا رفته اند. در این پژوهش، ضمن نگاه انتقادی به فرهنگ های لغت و با استفاده از شواهد متون کهن، پیشنهادهایی برای تصحیح سه بیت از خاقانی مطرح و نشان داده شده است که واژۀ «خُشنی=زن فاحشه» در دیوان خاقانی حاصل خوانش اشتباه «خنثی=نرماده و مخنّث» در چند بیت از دیوان اوست. آگاه نبودن به گسترۀ معنایی «خنثی» و «مخنّث» از عمده دلایلی بوده که مصحّحان را از تشخیص ضبط اصلی دست نویس های دیوان خاقانی دور کرده است، حال آن که توجه به تناسب های حاکم بین واژه ها و ترکیبات موجود در بیت ها و استفاده از مضمون های همسان در آثار خاقانی، یکی از راه های تصحیح شعر دیریاب اوست.
پژوهشگران	مجید منصوری (نفر اول)