|
عنوان
|
تغییر و تحولات بافت تاریخی شهر کرمانشاه در دوره قاجار براساس متون تاریخی و مطالعات باستانشناسی
|
|
نوع پژوهش
|
پایان نامه
|
|
کلیدواژه‌ها
|
شهر قدیم کرمانشاه، رونق اقتصادی ـ سیاسی و مذهبی، راه عتبات عالیات، اسناد تاریخی، دوره قاجار
|
|
چکیده
|
الگوی فضایی شهرهای اسلامی بازتابی از شرایط اقلیمی ـ طبیعی، مناسبات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و مذهبی جامعه است؛ از این رو در هر دوره از تاریخ شهرسازی اسلامی ظهور شکل خاصی از شهر با مناسبات اجتماعی و اقتصادی مسلط آن دوران انطباق و هماهنگی داشته است. اوج توسعه و رونق شهر کرمانشاه در دورۀ قاجار با دوران حکومت محمدعلی میرزای دولتشاه آغاز می شود و فرزندش عمادالدوله آن را تکمیل می کند. به جهت حمایت شاهزادگان قاجاری یاد شده، کرمانشاه به بزرگترین شهر منطقۀ غرب ایران تبدیل می شود. بر این اساس پژوهش حاضر در نظر دارد تا با تکیه بر اسناد دستِ اول تاریخی و شهرسازی عوامل مهم اقتصادی، سیاسی و مذهبی را در توسعه شهر کرمانشاه در دوره قاجار بررسی کند. نتایج پژوهش نشان می دهد که ساختار منظم بازار، قرارگیری ارگ حکومتی، مسجد جامع و میدان اصلی شهر در کنار یکدیگر و در مجاورت محله های مرتبط با آنها، عناصر اصلی ساختار شهر کرمانشاه را در دورۀ قاجار تشکیل می دهند. در این میان حمایت گستردۀ شاهزادگان قاجاری از امور تجاری و به دنبال آن توسعه بازار و گمرک به عنوان مهم ترین عامل در توسعه ساختار شهر، در مقایسه با عوامل دیگر بسیار چشمگیرتر است. وجود مساجد محله ای متعدد، تکایا و راه زیارتی عتبات عالیات نیز در شکل-دهی مراکز محلات و استحکام ارتباط آنها با بازار و ارگ حکومتی مؤثر بوده است. نتایج دیگر پژوهش نشان می دهد که راه کاروان رو خراسان که با عنوان راه عتبات عالیات در دوره قاجار مطرح می شود، نقش مهمی در توسعه و رونق تجارت، صدور و ورود کالاهای خارجی، تعاملات دولت های عثمانی و قاجار، عبور زوار و حمل جنائز داشته است. بنابراین یکی از تلاش های پژوهش حاضر اینست که اهمیت راه عتبات عالیات در شکوفایی و رونق شهر کرمانشاه در دورۀ قاجار بررسی و مناسبات سیاسی دولت های قاجار و عثمانی را در زمینه برخورد با زائران تحلیل کند. راه عتبات با کارکردی چند منظوره اعم از تجاری (صادرات و واردات کالا)، مذهبی (زوار عتبات عالیات و حمل اجساد) و ارتباطی (کاروان رو) نقش مهمی در توسعه شهر کرمانشاه در دورۀ قاجار داشته است؛ چنانکه بازار توسعه یافته در مسیر حرکت کاروان های عتبات عامل مهم رونق شهر در این دوره بوده است. به خاطر اهمیت یاد شده، شاهزادگان قاجاری حاکم کرمانشاه پس از تعامل با دولت عثمانی تمهیدات لازم را جهت امنیت زوار و تجار
|
|
پژوهشگران
|
محمدابراهیم زارعی (استاد راهنما)، یداله حیدری باباکمال (دانشجو)، هایده لاله (استاد مشاور)، محمدعلی سلطانی (استاد مشاور)
|