|
چکیده
|
ابن سینا مطالب مربوط به علم النفس را پراکنده مطرح کرده است. زیرا در آن زمان علم مستقلی به این معنا در میان علوم متداول نبوده است.بحث از نفس و قوا و تاثیرات و ظواهر آن در مباحث فلسفی به رنگ خاص آن دیده می شود. این مباحث در فلسفه یونان هم مطرح بوده است اما در آثار ابن سینا با فرهنگ اسلامی آمیخته شده است .محورهای بحث عبارتند از : در جوهریت نفس و عدم فساد آن است. 2- نفس فیض إلهی است. 3- نفس مفارقت از بدن یابد.4- برای آن روشهایی است تا به سعادت دنیا و آخرت دست یابد. مراتب نفس و قوای آن.،مثیل هر یک به صورتی محسوس.و کمال انسانی در اتصال به عقل فعال است و تطبیق آن بر مراتب نفس مردمی (عقل هیولانی - عقل بالملکه - عقل مستفاد - عقل فعّال)ابن سینا این بحث را در طبیعیات خود نیز مطرح کرده است زیرا نفس و جسم از آن نظر که دو بعد از جوهر واحدی هستند با یکدیگر اتحاد جوهری دارند.ابن سینا معاد جسمانی را به جهت ایمان به اسلام و مبانی آن می پذیرد و نمی تواند دلیل عقلی بر آن ذکر کند. از نظر ابن سینا معتقدین به معاد برسه دسته اند . 1- ثبوت المعاد الجسمانی فقط، و هو قول أکثر المتکلمین النافین للنفس الناطقه.2- ثبوت المعاد الروحانی فقط، و هو قول الفلاسفه الالهیین.3- ثبوتهما معا، هو قول کثیر من المحققین .از نظر ارسطو نفس صورت بدن است اما از نظر ابن سینا صورت از ماده انفکاک پذیر است از اینرو حقیقت نفس با حقیقت جسم متغایر و متمایز است. پس صحیح نیست که بگوییم نفس صورت جسم است زیرا با این بیان نفس تابع بدن می شود. براهین اثبات وجود نفس از نظر ابن سینا عبارتند از : 1- برهان طبیعی 2- برهان استمرار 3- برهان وحدت قوای نفس که به "أنا" موصوف گشته است 4- برهان رجل معلق در فضاء نفس نباتی کمال اول جسم طبیعی آلی است از این جهت که متولد می شود، و رشد و تغذیه می کند. و نفس حیوانی کمال اول جسم طبیعی آلی است از این جهت که جزئیات را درک و به اراده خود حرکت می کند و نفس انسانی کمال اول جسم طبیعی آلی است از این جهت که با اختیار تفکر و عمل و استنباط می کند و از این جهت که امور کلی را درک می کند. نفس از عالم ماده نیست و به بدن هبوط کرده است. آنچنان که در حکمت و عرفان مطرح شده است و حکماء بر آن اذعان داشته و مطالبی را به آن اختصاص داده اند . تجرد نفس و سعادت و راههای رسیدن به آن از نگاه بو علی سینا بررسی شد.
|