مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی ساخت ظرفیتی افعال و ساخت بنیادین جملات در متون نثر فارسی قرن چهارم و پنجم هجری بر اساس نظریه ی دستور وابستگی
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	ساخت ظرفیتی فعل، ساخت بنیادین جمله، متون نثر فارسی، نثر قرن چهارم و پنجم هجری، دستور وابستگی
چکیده	چکیده: نظریه دستور وابستگی یکی از نظریه های ساختگرا و صورتگراست که اساساً از طریق بررسی روابط وابستگی بین عناصر هسته و وابسته در زبان، به توصیف ساختهای نحوی در زبان های گوناگون می پردازد.مهم ترین مفهوم در دستور وابستگی، مفهوم ظرفیت نحوی (valence) است. در نظریه وابستگی، نخستین گام در تحلیل نحوی جمله عبارت از شناسایی فعل مرکزی جمله و ساخت ظرفیتی آن، یعنی قسمتهای اجباری و اختیاری آن. هر ساخت ظرفیتی به شکل یک یا چند ساخت بنیادین در جمله های زبان ظاهر می شود. ساخت های بنیادین ساختهایی هستند که از یک سو تمام جملات زبان براساس آنها به وجود می آیند و از سوی دیگر تمام جملات زبان قابل تقلیل به آنها هستند. در این معنا، اولین گامِ تحلیل نحوی در روش وابستگی، تنوعات ساختاری بسیار بیشتری را نسبت به روش قدیم مطرح می سازد. البته همواره تعداد ساختهای بنیادین پرکاربرد در هر زبانی بسیار کمتر از تعداد کل ساختهای بنیادین در آن زبان است. بنابراین هر یک از امکانات گوناگونی را که در هر ساخت ظرفیتی وجود دارد، ساخت بنیادین می نامیم و آن را درون دو خط عمودی (||ساخت بنیادین||) نمایش می دهیم. ساخت ظرفیتی فعل انگاره ای انتزاعی و گاه پیچیده است که نشان می دهد یک فعل با چه نوع و چه تعداد متممهایی، و در چه جملاتی ظاهر می شود. برای هر فعل در واژگان زبان می توان انگاره ای انتزاعی عرضه کرد که چگونگی ظاهر شدن آن فعل را در جملات گوناگون نمایش می دهد؛ این انگاره را ساخت ظرفیتی می نامیم. ساختهای بنیادین و به تبع آن ساختهای ظرفیتی در متون نثر در قرن چهارم و پنجم با متون نثر معیار در قرن حاضر تفاوتهای اساسی دارد. به دلیل وجود ساختهای بنیادینی که جزو مختصات سبکی آن دوره بوده اند، ساختهای ظرفیتی ای هم وجود داشته اند که در زمان معاصر کاربردی ندارند. تعداد متمم های افعال در متون مذکور به نسبت متمم همان افعال در حال حاضر بیشتر بوده اند زیرا بسیاری از این متمم ها امروزه دیگر کاربردی ندارند. در مورد ساخت ظرفیتی افعال، به جهت وجود همین ساختهای مهجور، ساخت ظرفیتی افعال نیز تغییر کرده است .به همین جهت است که ساختهای ظرفیتی افعال در متون نثر قرن چهارم و پنجم بیشتر از دوره معاصر بوده است. واژه های کلیدی:ساخت ظرفیتی فعل، ساخت بنیادین جمله، متون نثر فارسی، نثر قرن چهارم و پنجم هجری، دستور وابستگی
پژوهشگران	نجمه نظری (استاد راهنما)، لیلا مجیدی (دانشجو)، امید طبیب زاده قمصری (استاد مشاور)