مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی ساختار زبانی، تاریخی و فرهنگی سرود بخارا
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها	شعر فارسی، سرود بخارا، تاریخ بخارا، اسماالمغتالین
چکیده	سرود بخارا در یکی از بزن گاه های حساس تاریخی پدید آمده است. برخی آن را نخستین سروده ی زبان فارسی قلمدارد کرده اند. در این مقاله به جوانب گوناگون این نکته پرداخته شده است. یکی از متن های تاریخی و پراهمیت دیگر، در مناسبات فرهنگی و تاریخی ایران، متن تاریخ بخارا است که ابوبکر نرشخی آن را در سال 332 هجری قمری؛ یعنی حدود صدسال پس تر از کتاب اسماء المغتالین به زبان عربی نوشته است؛ امّا کتابی که اینک در دست است، ترجمه ای از کتاب نرشخی باید باشد که یک بار در سال 522 به همّت ابونصر احمد بن محمّد بن نصر قباوی، ترجمه شده و بار دیگر همان ترجمه، به گونه ای چکیده وار، در سال 574 هجری قمری، به همّت محمّد بن زفر بن عمر، بازنویسی گردیده است؛ امّا چون این نویسنده ی متأخّر، پیوسته از محمّد بن جعفر که همان ابوبکر نرشخی باشد، روایت می کند، چنین باید برداشت که نویسنده ی مترجم و چه بسا خود ایشان در اصل کتاب تصرّف بسیار کرده باشند؛ چنان که به عنوان مثال، فصل نخستش را که پر از تحریف نیز هست، معلوم نیست مترجم یا بازگرداننده ی متأخّر، از چه منبع و مأخذی آورده است و خود یادکرده است که در تاریخ بخارا نبوده است. باری تصوّر نگارنده این است که در اصل تاریخ بخارا و ترجمه اش جای پای همین کتاب اسماء المغتالین دیده می شود. به عنوان مثال، آن چه در ترجمه ی تاریخ بخارا در باره ی ورود «سعید بن عثمان بن عفّان» آمده است، بیرون از تغییرات زبانی و تصرّفات تاریخی و شاخ و برگ های مقطعی، در بنیادهای اصلی، هم گون با روایت کتاب اسماء المغتالین تواند بود تا به عنوان مثال، متنی چون تاریخ طبری. ضمن این که نویسنده ی هر دو کتاب(تاریخ بخارا و اسماء المغتالین) دارای نام هایی نزدیک به هم بوده اند و این احتمال وجود دارد که مستندات نخستین تاریخ بخارا، به سبب نزدیکی نام ها، دچار تصرّف شده باشد. این یکی چنان که گفتیم «ابی جعفر محمّد بن حبیب» است و دیگری «محمّد بن جعفر». در مقایسه ی دو اثر، متوجّه می شویم که گزاره های کتاب تاریخ بخارا در خصوص حکایت خاتون و رابطه اش با سعید بن عثمان، به روایت کتاب اسماء المغتالین، نزدیک تر از دیگر آثار است و اصالت روایات و دقّت و بی حاشیه بودن همانا نصیب کتاب اسماء المغتالین است.
پژوهشگران	علی محمدی (نفر اول)، انتصار پرستگاری (نفر دوم)، فهیمه ارتقایی (نفر سوم)