مشخصات پژوهش

عنوان	هنجارگریزی معنایی در ارجاع به مجاز دراشعار منتخب مثنوی
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	هنجارگریزی معنایی، مجاز، مثنوی معنوی، برجسته سازی، تجریدگرایی، تجسّم گرایی، جاندار پنداری.
چکیده	هدف از نگارش رساله حاضر، بررسی هنجارگریزی معنایی با توجّه به انواع مجاز، در ارجاع به اشعار منتخب مثنوی مولانا می باشد. در تحلیل متن اشعار برگزیده، ویژگی های صوری مورد توجّه قرار گرفته اند. این پژوهش از دیدگاه ساختگرایی مورد بررسی قرار گرفته است و از نظریات لیچ بهره برده شده است. ابزارهای زبانشناختی در این پژوهش، طبقه بندی لیچ از برجسته سازی و نظریات صفوی که در تعدیل این طبقه بندی به کار رفته است و نیز طبقه بندی سجودی از هنجارگریزی معنایی می باشد. هنجارگریزی معنایی یعنی تخطّی از معیارهای تعیین کننده هم آیی واژگان و به عبارتی تخطّی از مشخصه های معنایی حاکم بر کاربرد واژگان در زبان معیار یا به تعبیر دیگر، در نقش ارجاعی زبان می باشد. هنجارگریزی معنایی، هم در عرصه شعر وهم در عرصه نثر پدیدار می شود. در این تحقیق هنجارگریزی در قلمرو شعر بررسی می شود. آنجا که زبان از حالت عادّی خود خارج شده و به صورت مجازی به کار می رود، به دنبال معناهای بی شمار در فضای سیّال شعر است تا از جنبه ارجاعی خود، فاصله بگیرد و به جنبه شعری روی آورد. به نظر می رسد که در اشعار مولوی، عدم رعایت اصل رسانگی، تأثیر مستقیمی بر بازی دال ها دارد. در اشعار مولوی، رمزگان نشانه هامی تواند خواننده را در رویارویی با متن، بر اساس ذهنیّت و تجربه های فردی او وحتّی پیشینه ها و بافت های فرهنگی و اجتماعی نهادینه شده، یاری دهد. در ادبیّات پیام های بسیاری وجود دارند که قواعد نحوی یا کلامی، یعنی قواعد ترکیب یا هم نشینی واژگان ساخت ها را در زبان مخدوش می سازند. به ویژه در حوزه معنا، تخطّی از قواعد وهنجار های معنایی زبان، محتوای جدیدی را به ذهن شنونده یا خواننده القاء می کند. یکی از نتایج مثبت هنجارگریزی معنایی، بسط و گسترش واژگان است. واژه ها تا پیش از حضورشان در بافت شعر، چهره ای ثابت و کاربردی خاصّ و قراردادی داشته اند. امّا با تغییر چهره و دگرگون شدن معنای آن ها در فضای شعری است که می توانند دوباره احیا شوند و معناهای تازه و خوانش های بسیار پیدا کنند. درمقابل مجاز، رسانگی قرار می گیرد. عدم رعایت اصل رسانگی تکاپوی خواننده را در رسیدن به فرامتن ها می کاهد.
پژوهشگران	یوسف آرام (استاد راهنما)، حمیده السادات حسنی حلم (دانشجو)، امید طبیب زاده قمصری (استاد مشاور)