|
عنوان
|
تکیه ی واژه و تکیه ی جمله در زبان ترکی آذربایجانی در چهارچوب نظری بهینگی
|
|
نوع پژوهش
|
پایان نامه
|
|
کلیدواژه‌ها
|
تکیه ی واژه، تکیه ی جمله، محدودیت ها و تعامل آن ها، بهینگی
|
|
چکیده
|
تکیه عبارت است از ترکیب مختصه های تغییر در فشار هوا، اختلاف در درجه ی زیروبمی و تفاوت در کشش واکه ای و از نظر شنیداری به رسایی بیشتر تعبیر می شود. آواشناسان همواره به وجود دو نوع تکیه در زبان ها قائل هستند: یکی تکیه ی واژگانی که به لحاظ دامنه ی گستردگی تکیه، یعنی هجا، به انواع: تکیه ی نخستین، تکیه ی ثانوی و تکیه ی تأکیدی تقسیم می شود و دیگری تکیه ی زیروبمی که شامل: تکیه ی یکنواخت، افتان، خیزان، افتان-خیزان و خیزان-افتان است و در سطح جمله عمل می کند. اما، هر واژه ای در تمامی سطوح پاره گفتار نمی تواند همواره دارنده ی تکیه ی نخستین و ثانویه باشد چون در سطح جمله، ممکن است واژه ای در درجه ی پایین تر اهمیت قراربگیرد، لذا نمی تواند تکیه ی نخستین خود را حفظ کند. پس می توان ادعا کرد که تکیه ی واژگانی به دانش زبانی گویشور از امتداد دامنه ی برجستگی هجا مربوط می شود و انتزاعی می باشد، ولی تکیه ی جمله عینی و غیرقابل پیش بینی می باشد. در این پژوهش، ابتدا به معرفی چارچوب نظری بهینگی و سپس به بررسی انواع تکیه در زبان ترکی آذربایجانی بر بنیاد چهارچوب نظری بهینگی پرداخته شده است. برهمین اساس، تکیه در سطح واژه (اسم، صفت، قید، مصدر، اسامی و جای نام ها، وام واژه ها) و تغییر جایگاه تکیه با حضور برخی پسوندهای اشتقاقی و تصریفی و نیز بررسی آن در سطح جمله (فعل و متمم های آن) مدنظر قرارگرفته است. هدف این پژوهش، تعیین جایگاه تکیه و محدودیت های حاکم بر آن بوده و نمونه های استثنایی موجود با بهره گیری از روش تحلیلی (نمودار و آماری) و توصیفی (تعاریف و تعیین حدودها) بازنمایی شده اند. بررسی انجام شده نشان داد که تکیه در زبان ترکی آذربایجانی در انواع کلمات ازجمله اسم و صفت و قید بر روی هجای آخر قرارمی گیرد، به عبارتی تکیه در این زبان راست گرا –در نویسه ی لاتین یا آوانویسی - می باشد و درصورت وجود پسوندهای تصریفی و نحوی، تکیه روی آخرین پسوند واقع می شود، اما باحضور برخی پسوندها ممکن است جایگاه تکیه تغییر کند؛ برای نمونه، برخی پسوندهای پی بستی مانند (-i) باعث انتقال تکیه به هجای ماقبل آخر می شود. درمورد اسامی و جای نام ها بسته به تعداد هجاها، جایگاه تکیه می تواند متفاوت باشد؛ به این شکل که در اسامی و جای نام های دوهجایی، تکیه همواره روی هجای اول و در موارد سه هجایی و چهارهجایی و نیز درمواردی، پنج هجایی،
|
|
پژوهشگران
|
یوسف آرام (استاد راهنما)، عاطفه حسینی صفوت (دانشجو)، امید طبیب زاده قمصری (استاد مشاور)
|