مشخصات پژوهش

عنوان	جلوه های حماسی و عرفانی عاشورا در شعر دفاع مقدس
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	حماسه، عرفان، عاشورا، دفاع مقدس، شعر جنگ
چکیده	مجموعه سروده هایی که به دوران هشت ساله جنگ تحمیلی و ارزش های دفاع مقدس پرداخته اند، شعر جنگ یا شعر دفاع مقدس نام می گیرند. شعر جنگ ویژگی های مخصوص به خود را دارد که یکی از آن ها حضور فرهنگ عاشورا در ابعاد گوناگون است. در این تحقیق، از میان چهار رکن اصلی قیام عاشورا- سوگ، پیام، عرفان و حماسه- به دو مسئله حماسه و عرفان در شعر دفاع مقدس پرداخته شده است. از جلوه های حماسی عاشورا که در شعر دفاع مقدس بازتاب یافته است، می توان به سازش ناپذیری امام حسین (ع) در برابر ظالمان، نپذیرفتن ننگ و ذلت، ترجیح مرگ با عزت بر زندگی با ذلت و استقبال از شهادت در راه خدا اشاره کرد. در شعر این دوره، به دیگر حماسه سازان قیام عاشورا از جمله اباالفضل العباس (ع)، قاسم ابن الحسن (ع)، مسلم ابن عوسجه، حبیب ابن مظاهر، حر بن یزید و بزرگ بانوی عاشورا- حضرت زینب (س)- اشاره شده و گفتار و رفتار حماسی آنان به صورت مستقیم و غیرمستقیم در سروده های شاعران دفاع مقدس بازتاب یافته است. عرفان نیز از دیگر جلوه های عاشوراست که در شعر دفاع مقدس به آن پرداخته شده است و مفاهیمی مانند عشق به خدا، یاد خدا، ایثار و نثار، شکوه نماز، صبر و رضا و تسلیم را در خود جلوه گر ساخته است. نگاه عارفانه به مرگ از دیگر درس های عاشوراست. این دیدگاه، از آنجا که منجر به خلق تصاویری حماسی از مرگ و شهادت در راه خدا می شود، نقطه پیوند عرفان و حماسه عاشورایی در شعر دفاع مقدس است. هم چنین مفهوم صبر که زیباترین جلوه آن را حضرت زینب کبری (س) در کربلا و پس از آن در کوفه و شام به نمایش گذاشت، از دیگر مسائلی است که موجب خلق حماسه های ماندگار شد و همراهی عرفان و حماسه را در شخصیت ایشان و به تبع آن در شعر دفاع مقدس تجلی بخشید. در پیوند عرفان و حماسه باید گفت از آنجا که حماسه مقدس از معرفت سرچشمه می گیرد، خالق یک حماسه مقدس حتماً عارف است و از آنجا که عارف، هراسی از مرگ ندارد و به دنبال جلب رضایت خداست، قطعاً یک حماسه ساز خواهد بود که مصادیق عارفان حماسه ساز و حماسه سازان عارف در عاشورا و دفاع مقدس بسیار بوده اند.
پژوهشگران	نجمه نظری (استاد راهنما)، صغری سادات جعفرنیا (دانشجو)، مهدی شریفیان (استاد مشاور)