چکیده: پتاسیم یکی از عناصر ضروری و پرمصرف برای گیاهان محسوب می شود. به طور معمول پتاسیم خاک به چهار جزء پتاسیم محلول، پتاسیم قابل تبادل، پتاسیم غیرقابل تبادل و پتاسیم ساختمانی تقسیم می شود. تغییر جزءهای مختلف پتاسیم به یکدیگر می تواند روی قابلیت استفاده این عنصر پرمصرف اثر گذارد؛ چرا که جزءهای مختلف پتاسیم دارای قابلیت استفاده متفاوتی برای گیاه می باشند. وضعیت پتاسیم خاک ها می تواند تحت تأثیر عوامل گوناگونی قرار گیرد. کودهای آلی و معدنی ازجمله عواملی هستند که می توانند توزیع جزءهای پتاسیم را تحت تأثیر قرار دهند. از طرفی ماده آلی خاک یک پارامتر مهم و حیاتی در حفظ سطح کافی پتاسیم است. اندازه گیری جزءهای مختلف پتاسیم (پتاسیم محلول، تبادلی، غیرتبادلی و کل) به ترتیب با عصاره گیری خاک ها توسط آب مقطر، استات آمونیوم یک مولار، اسید نیتریک یک مولار جوشان و تیزاب سلطانی انجام شد. جهت بررسی اثر تیمار های آلی و معدنی بر جزءبندی پتاسیم از کود های مرغی، گوسفندی و کلرید پتاسیم به مقدار 3 درصد به خاک ها اضافه شد. جزءبندی شیمیایی پتاسیم در خاک های سطحی و زیرسطحی قبل از تیمار شدن نشان داد که جزءهای ساختمانی، غیرتبادلی، تبادلی و محلول به ترتیب بیشترین غلظت پتاسیم را به خود اختصاص دادند. همچنین جزءهای مختلف پتاسیم در خاک های سطحی بیشتر از زیرسطحی بود. با افزودن کود گوسفندی و کود مرغی جزءهای مختلف پتاسیم افزایش یافت که به ترتیب پتاسیم ساختمانی، غیرتبادلی، تبادلی و محلول جزءهای غالب بودند. همچنین جزءبندی نمونه خاک های تیمار کلرید پتاسیم نشان داد که به ترتیب پتاسیم ساختمانی، محلول، تبادلی و غیرتبادلی جزءهای غالب می باشند. در بین سه تیمار اعمال شده بر نمونه خاک های سطحی و زیرسطحی، تیمار کود کلرید پتاسیم بیشترین افزایش را در جزءهای مختلف پتاسیم نشان داد . به طور کلی می-توان نتیجه گرفت که کاربرد کود گوسفندی و کود مرغی پتاسیم جزء های شیمیایی خاک را به سمت جزء غیرتبادلی و تبادلی و کلرید پتاسیم به سمت جزء محلول متمایل کرده که این نتایج می تواند در مدیریت کاربرد این مواد، از نظر جلوگیری از هدرروی پتاسیم از خاک (آبشویی) بسیار مهم باشد. همچنین مطالعات کانی شناسی خاک های مورد مطالعه نشان داد که کانی های کوارتز، مسکویت، بیوتیت، آلبیت و اورتوکلاز در خاک ها غالب بودند.
