تحلیل گفتمان انتقادی به‌عنوان یکی از رویکردهای تحلیل گفتمان که کارکرد گفتمان را به‌لحاظ مسائل اجتماعی و فرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهد در قرن بیستم ظهور یافت. اندیشمندان و صاحب‌نظران مختلفی با نظریه‌پردازی دربارۀ این رویکرد سهم بسزایی در رشد و اعتلای آن داشته‌اند. تئوون لیوون زبان‌شناس هلندی از جمله آن‌هاست که نظریاتی در این حوزه ارائه کرده است. مشروعیت‌سازی درشمار نظریات اوست که مبتنی بر چهار مؤلفه به نام‌های اقتدارسازی، ارزیابی اخلاقی، عقلانی‌سازی و اسطوره‌سازی است. این نظریه چارچوب مناسبی برای تحلیل چگونگی مشروعیت‌سازی در متون مختلف است. از همین رو در پژوهش حاضر مناظره امام رضا(ع) با دو شخصیت برجسته مسیحی و یهودی برمبنای نظریه مذکور مورد بررسی واقع شده‌است. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف شناخت نحوۀ مشروعیت‌سازی در گفتمان امام(ع) و میزان اثربخشی آن صورت گرفته از این جهت حائز اهمیت است که در آن مناظره یک عالم برجسته مسلمان یعنی امام(ع) با دو شخصیت برجسته مسیحی و یهودی موجب پرده برداشتن از حقایقی دربارۀ دین اسلام و دین مسیحیت و دین یهودیت می‌شود. نتیجه پژوهش بیانگر آن است که مشروعیت‌سازی در مناظره امام(ع) با آن‌ها بیشتر در مؤلفه اقتدارسازی متجلی شده و موضوعاتی مثل نبوت حضرت محمد(ص) ، نبوت حضرت عیسی(ع) ، دادن نسبت ناروا به حضرت عیسی(ع) و عدم الوهیت حضرت عیسی(ع) از طریق آن اثبات گردیده‌است، این درحالی است که به دلیل کاربرد روش متناسب با عقیده دینی مخاطب به وسیله امام(ع) مشروعیت‌سازی در گفتمان او منجر به اقناع مخاطب و اقرار او به حقیقت شده است.
