چکیده: پژوهش در زمینه ی معنای واژگان در قرون اخیر مورد توجه زبان شناسان قرار گرفته و سبب پیدایش علم معنی شناسی و گونه های مختلف آن از جمله معنی شناسی تاریخی و ساخت گرا شده است. معنی شناسی تاریخی تحولات معنایی واژگان را در یک بازه ی زمانی مورد مطالعه قرار می دهد و معنی شناسی ساخت گرا به بررسی روابط مفهومی، همنشینی، جانشینی و بافت و سیاق می پردازد. در این پژوهش معنی دو واژه ی عزت و ذلت و مشتقات آنها در قرآن کریم بر اساس مبانی این دو نوع معنی-شناسی به منظور پی بردن به چگونگی کاربرد دو واژه مذکور در قرآن کریم و اشعار جاهلی با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی واقع شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که دو واژه ی عزت و ذلت تخصیص معنایی یافته اند ضمن اینکه به علت دلالت درون زبانی دو واژه ، از میان روابط مفهومی شمول معنایی ،هم معنایی ، تقابل معنایی، ترادف معنایی ، همنشینی و جانشینی در شناخت معنای آنها نمود یافته و در میان انواع بافت ، بافت متنی تأثیر بیشتری در تشخیص معنای دو واژه داشته است.
