یافتن پایتخت مادها یکی از معماهای بزرگ باستا نشناسی ایران در طی دو قرن اخیر بوده است لیکن کاو شهای منسجم باستا نشناسی از حدود سی سال قبل در شهر همدان متمرکز گردید و ادامه یافت. محمدرحیم صراف یازده فصل و مسعود آذرنوش چهار فصل را هدایت نمودند و بلاخره فصل شانزدهم این کاوش ها توسط یعقوب محمدی فر سرپرستی گردید. این مقاله ماحصل نتایج این فصل از کاوش است. عملیات باستا نشناختی فصل شانزدهم تپه هگمتانه در غالب کاوش گسترده جهت دست یابی به ساختا رهای معماری منسوب به دوره تاریخی صورت پذیرفت. محدود هی در نظر گرفته شده جهت کاوش شامل 4 مربع، به مساحت 400 متر مربع می شود. کاوش در مربعات مذکور به ترتیب با ثبت 55، 54، 105، 116 لوکوس به اتمام رسید. معماری منسوب به دوره تاریخی در عمق میانگین چهارمتر نسبت به نقطه مبنای شماره یک (BM1) به طور کامل آشکار و پس از خواناسازی فضاها، تعیین وضعیت کف آ نها و آشکارسازی نماهای دیوارها، کاوش در مربعات متوقف گردید. با کاوش این مربعات یک مجموعه فضای معماری پدیدار شد. پلان آشکار شده با وجود تفاوت هایی چند، مشابه پلان استاندارد ارایه شده توسط محمدرحیم صراف است. معماری آشکار شده شامل یک معبر، 3 فضای کامل و بخش هایی از سه فضای دیگر می شود. با توجه به نتایج آزمایشات ترمولومینسانس نه تنها تعلق این معماری به دوره ماد رد م یگردد، بلکه ب هنظر می رسد در مورد انتساب آن به دوره اشکانی نیز باید تجدیدنظر شود.
