یعقوب محمدی فر

در اکثر کتابهای تاریخی پیرامون تاریخ هخامنشیان، در فصلهای نخستین قبل از اشاره به هخامنشیان اشارهای کوتاه به دوره ماد در تاریخ ایران باستان دارند، معمولا از چند سطر نیز بیشتر تجاوز نمیکند. در فصل های بعدی نیز در طول دوره هخامنشی نیز فقط اشاره به حضور مادها در نقش برجسته های تخت جمشید می شود. حال سوالی پیش میآید، آیا جایگاه ماد در تاریخ ایران و دوره هخامنشی در همین چند سطر و چند نقش برجسته است؟ علی رغم اشارات مکرر متون و کتیبه ها به مادها ، ٰ در طول دوره هخامنشی از یک ساختار سیاسی بزرگ خبری نیست، بلکه به ساختارهای پراکنده و ایالتهای مختلفی اشاره شده است. دوران قدرت سران ماد و حضور آنان در دوره هخامنشی بسیار مورد بحث است. مادها نقش بسیار مهمی در تاریخ سیاسی سرزمین ایران بر عهده داشتند. پادشاهی ماد، از حدود 876 پ.م. تا حدود 941 پ.م.، بر نواحی غربی و مرکزی فلات ایران با قدرت ظاهر می شود. در قرن هفتم قدرت خود را تثبیت کردند و از خود آثار معماری در محوطههای نوشیجان، باباجان و گودین، ازبکی، سیلک بر جای گذاشتند. در سطح منطقه ای موفق شدند اقوام و دولت های کوچک محلی را در قالب قدرتی بزرگ متحد و زمینه را برای شکل گیری امپراتوری هخامنشی و تحولات گسترده ای که بعد از آن در تاریخ و تمدن ایران بوقوع پیوست 996 پ م در طول - را، فراهم سازند. اماوضعیت مادها به ویژه در حدود سال های 941 دوره هخامنشی در پرده ابهام قرار دارد. پیرامون شناخت مادها در دوره هخامنشی سه گروه از اطلاعات داریم: الف- منابع مکتوب)کتیبه های هخامنشی، منابع یونانی، کتیبه های بابلی(، ب- داده های باستان شناسی ج-داده های زبان شناسی. منابع مکتوب شامل: 9-کتیبه های هخامنشی 2-منابع یونانی و ب-داده ای باستان شناسی نیز شامل نقش برجسته های تخت جمشید است. آنچه از متون و منابع مکتوب برمی آید، آن است که مادها قبل از در دوره هخامنشی از سدهٔ نهم تا هفتم پیش از میلاد توانسته اند یک اتحاد سازمان یافته برای مدتی کوتاه در بین سران قبایل و طوایف پراکنده ماد بر محور یک رهبر ایجاد کنند و آشور را با کمک متحدان خود شکست دهند، ولی یکدفعه در دوره هخامنشی حضور مادهاکم رنگ می شود. با چنین قدرتی بعید به نظر می رسد کوروش، کاملا مادها را نادیده گرفته باشد. این احتمال وجود دارد که او و جانشینانش، برخی از عنوان های عنوان های رسمی شاهان ماد و سیستم مدیر