توسعه گلخانه‌ها به‌عنوان یک راهبرد مؤثر برای مقابله با چالش‌های نظام‌های کشاورزی متعارف در سراسر جهان و تأمین نیازهای غذایی جمعیت در دهه‌های آینده مورد توجه قرار گرفته است. ازاین‌رو، ارزیابی وضعیت پایداری آنها برای اطمینان از هم‌سویی شیوه‌های تولید با اصول کشاورزی پایدار از اهمیت زیادی برخوردار است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی ارزیابی پایداری کسب‌وکارهای کشاورزی و راهبردهای توسعه آن در استان همدان با تأکید بر گلخانه‌ها انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه‌های نیمه‌ساختارمند و پرسشنامه بود. جامعه آماری تحقیق، متشکل از خبرگان موضوعی شامل اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در سراسر کشور و همچنین مدیران و کارشناسان بخش‌های مختلف سازمان جهاد کشاورزی استان همدان و گلخانه‌داران این استان بودند. تعداد نمونه‌های موردمطالعه در بخش خبرگان 38 نفر بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. در بخش گلخانه‌داران نیز 271 گلخانه‌دار به روش نمونه‌گیری تصادفی با انتساب متناسب از بین 429 گلخانه‌دار انتخاب گردیدند. در گام نخست، با استفاده از رویکرد دلفی فازی 31 شاخص و هشت مؤلفه در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی برای ارزیابی پایداری گلخانه‌ها شناسایی و اعتبارسنجی شدند. در گام دوم، با استفاده از شاخص‌های شناسایی‌شده و مدل بارومتر پایداری وضعیت پایداری گلخانه‌ها در استان همدان ارزیابی گردید. یافته‌های پژوهش در رابطه با وضعیت ابعاد مختلف پایداری نشان داد که از بین ابعاد مختلف پایداری، بعد اقتصادی با امتیاز 418/0 در وضعیت پایداری متوسط و دو بعد اجتماعی و زیست‌محیطی به ترتیب با امتیاز 372/0 و 359/0 در وضعیت ناپایداری بالقوه قرار دارند. همچنین، نتایج ارزیابی پایداری کل نشان داد که تمامی گلخانه‌های واقع در شهرستان‌های مختلف استان همدان در طبقه ناپایداری بالقوه قرار گرفته‌اند. در نهایت، با استفاده از تحلیل SWOT و ماتریس TOWSراهبردهای بهینه بهبود پایداری در گلخانه‌ها شناسایی شدند. با توجه به غالب بودن فضای مخاطره‌آمیز بر فضای مفید، فضای راهبردی بهبود پایداری در گلخانه‌ها راهبرد WT بود. بنابراین، ضروری است که راهبردهای اتخاذ شده برای بهبود پایداری در گلخانه بر پوشش دادن نقاط ضعف تولیدات گلخانه‌ای برای مقابله با تهدیدهای بیرونی متمرکز شود.
