وحیدرضا اوحدی

استفاده از نتایج آزمایش های مکانیک خاک یکی از پایه های اصلی در انجام تحقیقات آزمایشگاهی و مدل سازی نظری در پروژه های ژئوتکنیکی و ژئوتکنیک زیست محیطی می باشد. اندازه خطاهای آزمایش های مکانیک خاک بر قابل اعتماد بودن نتایج و تحقیقات انجام شده تأثیر مستقیم می گذارد. میزان این خطاها به طور مستقیم بر نتایج طراحی و به خصوص نتایج طراحی انتقال آلودگی در مراکز دفن زباله و نفوذپذیری در هسته سدهای خاکی تأثیر گذار است. چون تنوع در خواص خاک در هر پروژه به طور جدایی ناپذیری به سایت و به زمین شناسی منطقه ای خاص، مربوط می شود، برای طراحی مناسب، باید تحلیل های ریسک و عدم قطعیت در منطقه انجام شود و ضرایب تغییرپذیری در نتایج آزمایش ها مورد بررسی قرار گیرد [1-6]. در این زمینه محققین مختلف با استفاده از پارامتر ضریب تغییرات (COV)، بر تأثیر تغییرپذیری خاک های مناطق مختلف جهان بر نتایج آزمایش های مختلف مکانیک خاک، مطالعات قابل توجهی انجام داده اند. بر این اساس پژوهشگران برای آزمایش های مختلف مکانیک خاک بازه تغییراتی برای COV خاک های مناطق مختلف، ارائه کرده اند [7-11]. از سوی دیگر، کنترل شیرابه های مراکز دفن زباله فلزات سنگین یکی از مشکلات متداول محیط زیست و ژئوتکنیک زیست محیطی در سراسر جهان بوده اند. آلاینده های فلز سنگین معمول در خاک ها عمدتاً شامل سرب، روی، مس، جیوه، کروم و کادمیم هستند [12-13]. خاکهای رسی به دلیل ساختمان لایه ای و داشتن سطح مخصوص بزرگ، قادر به اندرکنش با مواد موجود در آلایندهها بوده که این ویژگی سبب می شود که رس ها قادر به جذب تمام یا قسمتی از مواد خطرناک موجود در محلول آلاینده عبوری از خاک باشند [12-14]. نتایج پژوهش های محققین نشان می دهد که به دلیل حساسیت زیاد کانی های رسی، با افزایش کانی های رسی میزان خطاها نیز در آزمایش های مکانیک خاک افزایش می-یابد. همچنین تغییر خصوصیات الکترولیت آب حفره ای موجب تغییر خصوصیات خاک ها می شود [15-16]. نتایج مطالعات آزمایشگاهی نشان داده است که علیرغم خطاهای متعارف موجود در نتایج آزمایش های مکانیک خاک، درصد و مقدار کانی های رسی می تواند در افزایش ضریب تغییرات (COV) نتایج آزمایش های مکانیک خاک تأثیر قابل توجهی داشته باشد [16]. با وجود تحقیقات مختلفی که در زمینه تعیین حدود خطاهای آزمایش های مکانیک خاک انجام شده است به نظر می رسد در زمین