صادق صالح زاده

در این پایان‌نامه تلاش شده است تا از داروهای شناخته ‌شده آمیفامپریدین (AMP)، فاویپیراویر (FAV)، کارودیلول (CAR)، پروپرانولول (PPN) و تیامین (VB1) و همچنین تریس(2-آمینواتیل)آمین (tren) به منظور دستیابی به عوامل درمانی جدید، کمپلکس‌های فلزی تهیه شود. به همین منظور، از آمیفامپریدین کمپلکس‌های [Zn(AMP)2Cl2] و [Cd2(AMP)2(μ-Cl)2Cl2] و بازهای شیف [CuL^2]ClO4 و H2O· [CoL_2^3]ClO4(〖[L^2]〗^- و 〖[L^3]〗^- به ترتیب لیگاندهای بازشیف چهاردندانه و سه دندانه حاصل از واکنش تراکمی بین آمیفامپریدین و سالیسیل‌آلدهید به نسبت‌های 2:1 و 1:1 می‌باشند)، از کارودیلول کمپلکس [Pd(CAR)2Cl2] (PdCAR)، از پروپرانولول کمپلکس [Zn2(PPN)2(μ-Cl)2] (ZnPPN)، و از فاویپیراویر و tren مخلوطی از کمپلکس‌های H2O·[Zn(tren)(N-FAV)]Cl و CH3OH·[Zn(tren)(O-FAV)]Cl سنتز شدند. همچنین با استفاده از آمیفامپریدین و tren کمپلکس‌های[M(tren)(AMP)](ClO4)2 (M = Cu2+, Cd2+) و [Zn(tren)(AMP)]Cl2سنتز شدند. علاوه بر این، با واکنش نمک‌های منگنز(II) با آمیفامپریدین، به جای کمپلکس‌های فلزی، سه نمک پیریدینیوم جدید [AmpDimer]X (X^-=〖Cl〗^-,〖NO〗_3^-,〖 ClO〗_4^-) سنتز شدند. همچنین یک کمپلکس جدید [CuL^1]Cl·H2O (L^1 = N{(CH2CH2N=C(CH3)NH2)2(CH2CH2N=C(CH3)NHCOO−)}) از واکنش غیر منتظره tren با استونیتریل و سپس باCO2 و اکسیداسیون مس(I) به مس(II) سنتز شد. یک کمپلکس سه هسته‌ای مس(II) نیز از واکنش بین یون‌های مس(II)، داروی فاویپیراویر و tren به دست آمد. همچنین تلاش برای سنتز کمپلکس‌های فلزی تیامین در حضور tren به نتیجه نرسید و تنها دو نمک [VB1]ClO4 و [VB1]ClO4·0.5H2O·0.5CH3OH سنتز شدند. ترکیبات فوق از طریق روش‌های طیف‌سنجی UV-Vis، IR، NMR 13C و 1H و آنالیز عنصری C. H. N. شناسایی شدند. علاوه بر این، اغلب ترکیبات سنتز شده از طریق بلورنگاری اشعه-X تعیین ساختار شده و فعالیت‌های بیولوژیکی و برهم-کنش تعدادی از آنها با DNA تیموس گوساله (ct-DNA) به روش‌های متعدد طیف‌سنجی، الکتروشیمیایی، اندازه‌گیری گرانروی و شبیه‌‌سازی مولکولی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجربی و تئوری نشان داد که کمپلکس‌های [Zn(tren)(N/O-FAV)]Cl به‌عنوان حامل‌های دارویی حساس به pH می‌توانند داروی فاویپیراویر را در محیط اسیدی آزاد کنند. مطالعات تئوری نیز نتایج فوق در مورد کمپلکس‌های حاوی tren و داروی آمیفامپریدین را تایید کرد. مطالعات بر روی برهم‌کنشِ ct-DNA با کمپلکس‌های PdCAR، ZnPPN نشان داد که هر دو کمپلکس در مقایسه با خودِ داروهای آزاد دارای ثابت اتصال بیشتری هستند. همچنین شبیه‌‌سازی مولکولی بر روی سیستم DNA─[CuL^1]+ نشان داد که ثابت اتصال این کمپلکس جدید در مقایسه با داروی سیتارابین به‌عنوان یک عامل ضد سرطان در برهم‌کنش با ct-DNA قابل رقابت می‌باشد. علاوه بر این، مطالعات کشت سلولی با کمپلکس‌های ZnPPN، PdCAR، [CuL^1]Cl·H2O، [CuL^2]ClO4 و H2O· [CoL_2^3]ClO4نشان داد که این ترکیبات در مقایسه با سیس ‌پلاتین، سمیت قابل قبولی در برابر اکثر رده‌های سلولی سرطانی مورد مطالعه در این پایان‌نامه دارند. مطالعات بر روی برهم‌کنش کمپلکس‌های فلزی سنتز شده از فاویپیراویر و آمیفامپریدین و همچنین نمک‌ پیریدینیوم جدید با DNA و/یا پروتئین‌های ضروری ویروس کرونا با روش داکینگ مولکولی نشان داد که آنها در مقایسه با داروی آزاد و برخی داروهای شناخته شده ضد سرطان و ضد کووید-19 قدرت اتصال قابل توجهی به DNA و پروتئین‌های ویروس کرونا دارند.