1404/06/17
سید سعید پورعظیمی

سید سعید پورعظیمی

مرتبه علمی: استادیار
ارکید: https://orcid.org/0000-0001-5422-0621
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس:
دانشکده: دانشکده علوم انسانی
نشانی:
تلفن:

مشخصات پژوهش

عنوان
سماع موسیقی و معنی‌گریزی در غزل مولوی
نوع پژوهش
مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها
مولوی، سماع، موسیقی، معنی‌گریزی، غزل، تکرار
سال 1390
مجله پژوهشنامۀ عرفان
شناسه DOI
پژوهشگران سید سعید پورعظیمی

چکیده

در بسیاری از غزل‌های مولوی موسیقیِ حاصل از تکرار که از اقتضائات مجلس سماع است دلالت‌های معنایی سخن را کمرنگ و بافت آوایی کلام را برجسته می‌کند. غلبۀ هیجانات عاطفی چنان است که غزل مولوی گاه از کارکرد معنایی تهی، و وارد ساحت بی‌معنایی و تناقض می‌شود. در اینجاست که متن نقش القایی به خود می‌گیرد و حالات و عواطف پرشور گوینده با اصوات و نغمه‌های تکرار شونده به مخاطب منتقل می‌شوند. زوال آگاهی و عدم هشیاری در لحظات شور و جنون سماع، به خلق غزل‌هایی انجامیده که با تکیه بر تکرارهای متنوع، عطف‌های ناهمگون و هم‌نشینی‌های موسیقایی در طول بیت یا در صورت ردیف‌گونه‌های بلند، سعی در تولید خلسه و بی‌خویشی دارند و یا خود به بی‌خودواری و خلسه می‌انجامند. این نوشته بر آن است تا اسباب و گونه‌های معنی‌گریزی در غزل مولوی را با توجه به پیوند این غزل‌ها و مجلس سماع به بحث بگذارد، تا در نهایت آشکار شـود که هر قدر عواطف شدت گیرد از کارکرد معنایی شعر کاسته می‌شود؛ چنانکه در بسیاری از غزل‌های جلال‌الدین مولوی، کلمات و عبارات با فرونهادن بار معنایی، تنها نقش موسیقایی دارند و نیز بسیاری از زیباترین غزل‌های مولوی حاصل همین مجاورت‌ها و همنشینی‌های موسیقایی کلماتند.