آگاهی از میزان تنوع موجود در بین ارقام و ژنوتیپ‌های مختلف، امری لازم و ضروری جهت مدیریت برنامه‌های به نژادی می‌باشد. درواقع ژرم پلاسم همگن به‌راحتی در معرض تنش‌های محیطی قرارمی‌گیرد و پاسخ به‌گزینش چشمگیری ندارد. بنابراین، ارزیابی تنوع ژنتیکی، جهت بهره‌برداری از آن در پروژه‌های به نژادی، امری ضروری می‌باشد. برای این منظور، پژوهش حاضر باهدف ارزیابی تنوع ژنتیکی و از نظر تحمل به تنش رطوبتی، در 9 رقم لوبیا انجام شد. ارقام مورد بررسی تحت سه شرایط مختلف عدم تنش، تنش ملایم و تنش شدید رطوبتی و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار و طی دو سال ارزیابی شدند. تنوع ژرم پلاسم موجود به کمک صفات مختلف اگرومورفولوژی و نشانگرهایISSR و RAPD ارزیابی گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که صفات عملکرد و اجزای عملکرد با تغییر شرایط رطوبتی، در سطوح مختلف آماری تفاوت معنی‌داری (p<0.05) نشان دادند. اثر سال زراعی برای بیش‌تر صفات دارای تفاوت معنی‌دار (p<0.05) بود که نشان‌دهنده تفاوت شرایط محیطی و آب و هوایی دو سال زراعی موردنظر و پاسخ متفاوت ارقام به تغییرات محیطی بود. با افزایش تنش رطوبتی، کاهش معنی‌داری در میانگین بیش‌تر صفات موردمطالعه مشاهده شد. بر اساس نتایج مقایسه میانگین طی دو سال و سه شرایط مختلف رطوبتی، رقم دانشکده دارای بیش‌ترین عملکرد دانه و ارقام صیاد و گلی دارای کم‌ترین مقدار عملکرد دانه بودند. به‌طورکلی صفات تعداد شاخه حاوی غلاف، وزن غلاف، تعداد غلاف، زیست‌توده و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی‌داری (p<0.05) را با عملکرد دانه‌نشان دادند.
