سیدسعید موسوی

خیار با نام علمیCucumis sativus L. گیاهی از خانواده Cucurbitaceae است و مصرف آن به صورت تازه خوری و فرآوری شده موجب شده تا در ایران سطح کشت بالایی را به خود اختصاص دهد. یکی از چالش های مهم در تکثیر این گیاه، دستیابی به بذور یکنواخت هیبرید با عمکرد بالا می باشد که حدود 30 درصد هزینه تولید این محصول را در بر می گیرد. یکی از مهمترین روش های ریز ازدیادی، تولید بذر مصنوعی است. این پژوهش شامل چهار آزمایش مجزا ولی مرتبط با هم بود که روی قطعات گره ای حاوی جوانه جانبی از گیاهچه های بدست آمده از کشت بافت رقم Beta Alpha انجام شد. آزمایش اول شامل: مطالعه اثر غلظت های مختلف آلژینات سدیم (2، 3 و 4 درصد) و کلرید کلسیم (50، 75 و 100 میلی مولار) در تولید بذور مصنوعی بود که به صورت یک آزمایش فاکتوریل 3×3 درقالب طرح پایه کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام شد. هدف از آزمایش دوم تعیین بهترین نوع محیط کشت (MS و MS1/2) و سطح هورمون BAP (5/0، 1، 5/2 و5 میلی گرم بر لیتر) درتولید بذر مصنوعی خیار بود که آزمایش به صورت فاکتوریل 4×2 درقالب طرح پایه کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام شد. در آزمایش سوم هدف تعیین بهترین مقدار هورمون NAA (1/0، 5/0 و 1 میلی گرم بر لیتر) بود که در یک آزمایش به صورت کاملا تصادفی با 3 تکرارانجام گرفت. در آزمایشات ذکر شده صفات مورد بررسی شامل سرعت جوانه زنی بذور مصنوعی، درصد جوانه زنی بذور مصنوعی و میانگین تعداد برگ به ازای هر بذر بود. هدف از آزمایش چهارم ارزیابی اثر چهار نوع بسترکشت (پرلیت، کوکوپیت، پیت موس و پرلیت+کوکوپیت) بر صفات درصد جوانه زنی، میانگین تعداد برگ به ازای هر بذر و طول ساقه گیاهچه ها بود. این ارزیابی به صورت آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. نتایج آزمایش اول نشان داد استفاده از 2 درصد آلژینات سدیم به همراه 50 و 75 میلی مولار کلرید کلسیم بیشترین درصد جوانه زنی (100 درصد) و استفاده از 3 درصد آلژینات سدیم به همراه 100 میلی مولار کلرید کلسیم بیشترین سرعت جوانه زنی (27/3 بذر در روز) و بیشترین تعداد برگ (133/2) را موجب شد. در آزمایش دوم، استفاده از غلظت 1 و 5 میلی گرم بر لیتر هورمون BAP بدون اختلاف معنی دار (14/2 بذر در روز) و محیط کشت MS1/2 (99/1 بذر در روز) موجب بیشترین سرعت جوانه زنی شد. استفاده از غلظت 5 میلی گرم بر لیتر هورمون BAP در محیط کشت