نماتد ساقه و پیاز Ditylenchus dipsaci یک عامل بیماری زای مهم و خسارت زا در تعدادی از گیاهان زراعی و زینتی از جمله یونجه است. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر ساپونین های خام و خالص شش اکوتیپ یونجه بر تفریخ تخک این نماتد تا روشی زیستی برای مدیریت آن یافت شود. مواد و روش ها: تأثیر ساپونین های خام و خالص شش اکوتیپ یونجه بر تفریخ تخم این نماتد آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت فاکتوریل با دو فاکتور اکوتیپ های یونجه (شش اکوتیپ) و ساپونین های (خام و خالص آنها) در شرایط آزمایشگاهی بررسی گردید. یافته ها: تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثرمتقابل بین دو فاکتور اکوتیپ و ساپونین از نظر آماری معنی دار است. با غبظتهای 50 و 90 میکرولیتر ساپونین خام اکوتیپ های مختلف، به ترتیب 30 تا 42 درصد و 33 تا 59 درصد تخم های نماتد تفریخ نشدند. اکوتیپ های نیشابوری بیش ترین و پلی کراس شیراز و کریساری کم-ترین تعداد تفریخ تخم را موجب شدند. غلظتهای 10 و 50 میکرولیتر ساپونین خالص به ترتیب بین 56 تا 69 درصد و 61 تا 79 درصد مجموع تخم های نماتد تفریخ نشدند. اکوتیپ های محلی میاندوآب و نیشابوری بیش ترین و پلی کراس شیراز کم ترین تعداد تفریخ تخم را داشتند. نتیجه گیری: ساپونینهای خالص اکوتیپهای یونجه نسبت به ساپونینهای خام تاثیر بیشتری بر میزان تفریخ تخم نماتد دارند. ساپونینهای اکوتیپ پلی کراس شیراز تاثیر بهتری نسبت به سایر اکوتیپها دارد.
