درک صحیح از متون دینی همواره به عنوان دغدغه‌ای اساسی و همیشگی برای پژوهشگران اسلامی مطرح بوده است. تأویل از جمله روش‌های مهمی است که پژوهشگران از دیرباز تا به امروز برای دستیابی به فهم درست این متون به کار گرفته‌اند. تأویل در حقیقت، تلاشی فردی و ذهنی برای استنباط دلالت‌های متن قرآنی و فهم ظواهر، اسرار و نمادهای آن است. این تحقیق با عنوان «موضع مفسران و نواندیشان در برابر تأویل متون دینی (بررسی انتقادی)» به بررسی جریان تأویل در مواجهه با متن قرآنی نزد مفسران و اندیشمندان معاصر می‌پردازد. این پژوهش در پی تبیین معنای تأویل از طریق دیدگاه‌های تأویلی اندیشمندانی چون محمد آرکون، محمد عابد الجابری، نصر حامد ابوزید، محمد شحرور، حسن حنفی، طیب تیزینی، عبدالکریم سروش، محمد شبستری، علی حرب، عبدالمجید شرفی، محسن کدیور و همچنین مفسرانی مانند محمد عبده، رشید رضا، احمد مصطفی مراغی، سید قطب، محمد جواد مغنیه، محمد امین شنقیطی، محمود طالقانی، علامه طباطبایی، ابوالقاسم خویی، محمد حسین فضل‌الله، عبدالکریم خطیب، محمد هادی معرفت، محمد صادقی تهرانی، وهبه زحیلی، ناصر مکارم شیرازی و محمدتقی مدرسی است. این تحقیق با بررسی روش‌های تأویلی این اندیشمندان و مفسران، در پی رسیدن به حقانیت تأویل در معنای صحیح و هدف واقعی آن است، معنایی که از تمایلات و وابستگی‌های شخصی دور بوده و بر جنبه‌ها و اصول ثابت در تبیین معنای حقیقی تأویل تأکید دارد. این مطالعه از روش توصیفی-تحلیلی و انتقادی بهره برده است، متناسب با مواضع مطرح‌شده، پژوهش به چندین نتیجه کلیدی دست یافته است، از جمله: 1. تأویل از دیدگاه مفسران و نواندیشان، تفسیر متنی است که باید با توجه به نیازهای زمانه و بر اساس روشی پیشرو و انعطاف‌پذیر فهمیده و ارائه شود. 2. وجه اشتراک مفسران و اندیشمندان در تأویل متون دینی این است که تأویل به عنوان محرک و عامل انعطاف‌پذیری متن دینی و تطبیق آن با نیازهای زمان عمل می‌کند. 3. وجه افتراق میان آن‌ها این است که تأویل نزد مفسران در چارچوب متن محدود می‌شود، در حالی که تأویل نزد نواندیشان از آزادی و گشودگی بیشتری برخوردار است و از چارچوب مشخص متون دینی و آیات قرآنی فراتر می‌رود. 4. تأویل نواندیشانه کاملاً از روش‌شناسی تأویل اصولی فاصله گرفته و می‌تواند به تفسیر باطنی یا انحرافی منجر شود.
