کاربردشناسی یا پراگماتیس مطالعه‌ای دربارۀ ارتباط میان ساختار زبان و کاربرد آن است. یکی از مهمترین مؤلفه‌ها برای تحلیل کاربردشناختی متون، شناسایی شاخص‌های ادب‌ورزی است که هدف آن کشف شیوه‌های ادب‌ورزی و به‌گویی و نقش آن‌ها در انعکاس مفاهیم ضمنی است. از آنجا که مفاهیم ضمنی در کاربرد زبان پدیدار می‌شود بنابراین فهم آن‌ها در شناخت دو عامل بیرونی و درونی شکل می‌گیرد. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد کاربردشناختی، سی و یک پاره‌گفت نهج‌البلاغه در مقوله بخشندگی، بخل و صبر را بر اساس دسته‌بندی کتاب «المعجم الموضوعی لنهج‌البلاغه» مورد مطالعه قرار داده و شیوه‌های ادب‌ورزی در این پاره‌گفت‌ها را نقد و تحلیل نموده است. با بررسی راهبردهای ادب‌ورزی در موضوعات یادشده در نهایت این نتیجه حاصل شد که امام (ع) ضمن رعایت سازوکارهای ادب‌ورزی، مخاطب را آگاه نموده و به او اطمینان می‌دهد تا کلام ایشان را پس از سنجش، ارزیابی، تعقل، تدبر و استدلال بپذیرد. در این راستا ایشان از راهبردهایی از قبیل ایجاد اشتیاق، اشاره به قدرت اختیار انسان، منعطف‌کردن ذهن، تلطیف سخن، همسوسازی هدف خود با هدف گوینده، افزایش آزادی عمل و غیره معانی افزوده‌ای مانند تذکر و یادآوری، هشدار دادن، آگاه‌کردن، بازداشتن، ترغیب کردن، بزرگداشت شأن مخاطب و مواردی از این قبیل، درخواست تجدید نظر دربارۀ یک مساله را به مخاطب القا کرده است بدون اینکه کوچک‌ترین خدشه‌ای به شخصیت مخاطب وارد کند.
