برخی از نظریه های زبان شناسی، امکانات مفیدی را برای تحلیل متون ادبی پیش می‌نهد. یکی از این نظریه‌ها، نظریه هلیدی و حسن است. این نظریه عواملی که اجزاء تشکیل دهنده متن را به هم مرتبط می‌سازد و سبب انسجام آن می‌شود بررسی می‌کند. این ارتباط می تواند از نوع لفظی، معنایی ، نحوی یا منطقی باشد. پژوهش حاضر باهدف شناخت مبانی نظریه انسجام هلیدی و تحلیل عناصر انسجام دستوری متن ، چهار فصل نخست ترجمه عربی رمان کوخ العم توم بر اساس الگوی نقش‌گرای هلیدی و حسن ، مورد واکاوی قرار داده است. یافته های تحقیق نشان داد که رمان حاضر دارای عوامل انسجام دستوری شامل حذف، جایگزینی، ارجاع، و عطف است و با عوامل انسجامی در الگوی هلیدی تناسب دارد. تمامی عوامل انسجامی در متن به جز عنصر جایگزینی ،به صورت پر بسامد در ترجمه عربی این رمان وجود داشت و نتیجه آنکه این عوامل انسجامی، باعث استحکام و پیوستگی فراوان متن و موجب افزایش فهم پذیری و سادگی آن شده‌است.
