چکیده: کاربردشناسی مطالعه ای دربارۀ ارتباط میان ساختار زبان و کاربرد آن است. این رویکرد زبان شناسانه که بخشی از نظریۀ کلی معنا را تشکیل می دهد به صورت ویژه مربوط به معنای ضمنی و معانی استنباط شده و ناگفته هاست که شنونده در آن بر اساس تجربۀ مشترک دست به استنباط و استنتاج می زند. مهمترین مؤلفه ها برای تحلیل کاربردشناسانه کنش گفتار، ادب ورزی، استلزام ارتباطی، پیش انگاری و برهان ورزی است که به ترتیب زبان را در بافت کنش انسانی، عدول از اصول همکاری گفتمان، تکیه بر پیش فرض های مشترک و توجه به استدلال و برهان زبانی در تحقق اهداف گوینده مورد بررسی قرار می دهد. کاربست این رویکرد در تحلیل مفاهیم غیربیانی متون مذهبی از جمله نهج البلاغه کارگشا است بخصوص اگر در ابعاد تربیتی و اخلاقی مورد بررسی قرار بگیرد. این پژوهش قصد دارد با روش توصیفی- تحلیلی، گزاره های اخلاقی نهج البلاغه را با رویکرد کاربردشناختی مورد بررسی قرار دهد و کارکرد آن ها را در دریافت و درک مضامین پنهان و مقصود امام (ع( تبیین نماید. از این رو برای هر کدام از مولفه ها یک یا چند موضوع اخلاقی انتخاب شده و در نهایت این نتیجه حاصل شد که راهبردهای کاربردشناختی فرآیند ارتباط را تسهیل و تعابیر و مفاهیم جدیدی را به مخاطب منتقل می کنند که مستقیما بیان نمی شود. از این رو امام (ع) غالبا با در نظر گرفتن قدرت درک مخاطب از بیان صریح فراتر رفته و به روش غیر مستقیم متوسل می شود که بدون توسل به قراین متنی و بافت موقعیتی نمی توان به مقصود ایشان پی برد.
