ترجمه متون ادبی به عنوان پویاترین جریان در ادبیات بیش از انواع دیگر حاوی عناصر فرهنگی و بومی است و این امر جایگاه خاصی در پژوهش های ترجمه از منظر نظریه پردازی و راهکارهای ترجمه یافته است. حکایت های مرزبان نامه از جمله متون فاخر ادبی در ادبیات فارسی است که از عناصر و مقولات فرهنگی پرشماری برخوردار است که در فرایند بازگردانی، مترجم را با چالش های فراوانی روبرو می کند. این کتاب در سال 852ق به قلم ابن عربشاه با رویکردی مقصد محور به زبان عربی ترجمه شده است. از آن جا که انتقال تمام لایه های معنایی یک واژه از زبانی به زبان دیگر کار دشواری است و نمی توان برای هریک از عناصر فرهنگی در زبان مقصد معادل دقیقی یافت تبیین هر واژه متناسب با قلمرو معنایی و مضمون فرهنگی نیازمند راهبردهای جامع و متنوع است که در این میان الگوی «ایویر» اساس کار پژوهش پیش رو قرار گرفت. الگوی ایویر شامل وام گیری، تعریف، ترجمه تحت اللفظی، جایگزینی، واژه سازی، حذف و افزوده سازی می شود. پژوهش پیش رو کوشیده به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر الگوی ایویر، شیوه های برگردان و معادل یابی عناصر فرهنگی مرزبان نامه را در ترجمه ابن عربشاه نقد و تحلیل کند. با توجه به گستردگی حجم کتاب، باب هفتم، هشتم و نهم آن به عنوان پیکرۀ پژوهش مورد بررسی قرارگرفت. برآیند پژوهش نشان می دهد که مترجم در برگردان و بازآفرینی عناصر فرهنگی بیشتر از شیوۀ تلفیقی بهره برده و با کاربست این رویکرد، زمینه را برای خوانندۀ عرب زبان در قالب فهم جهان متنی ناآشنا فراهم ساخته و باعث خوانایی ترجمه او شده است.
