دانش زبان شناسی و معناشناسی، دانش های نو بنیانی هستند که به بررسی زبان و معانی آن می پردازند و در کشف معنا و محتوا، مؤثر و راه گشا می باشند، دانش معناشناسی جایگاه ویژه ای در مطالعات دینی و علوم قرآنی دارد؛ زیرا روابط معنایی بین مفاهیم مختلف را شناسایی و شبکه ای از معانی مرتبط به هم دیگر را استخراج می کند؛ از این رو توجه به دستاوردهای معناشناسی امری اجتناب ناپذیر در علوم قرآنی است. پژوهش پیش رو بر آن است که با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد معناشناختی تاریخی، تحولات معنایی واژه «فتح» را در متون پیش از اسلام مورد شناسایی قراردهد و ضمن بازشناسی معنای لغوی و اصطلاحی واژه، با بهره گیری از معناشناسی توصیفی ارتباط آن را با واژه های هم نشین از طریق بررسی هم خانواده های معنایی و واژه های جانشین از طریق هم خانواده های لفظی مورد تحلیل قرار داده و هرچه بهتر و بیشتر به شبکه معنایی این واژه دست یابد. یافته های پژوهش نشان می دهد که اصل واژه «فتح» به معنای گشودن و ضد اغلاق است. «فتح» به عنوان یکی از واژه های پر بسامد به کاررفته در قرآن کریم در محور هم نشینی با واژگانی چون باب و قریب و بین و... به کار رفته و در محور جانشینی با واژگانی چون دخل، نصر، حکم و قضی و...آمده و دارای هم معنایی نسبی است. پربسامدترین واژه های هم نشین «فتح» به ترتیب واژگان «باب»، «قریب» و «بین» است و واژگان «دخل»، « نصر» و «حکم و قضی» به ترتیب جانشین های این واژه به شمار می روند.
