دانش معناشناسی جایگاه ویژه ای در مطالعات دینی و علوم قرآنی دارد؛ زیرا روابط معنایی بین مفاهیم مختلف را شناسایی و شبکه ای از معانی مرتبط به هم دیگر را استخراج می کند؛ از این رو توجه به دستاوردهای معناشناسی امری اجتناب ناپذیر در علوم قرآنی است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی(با تکیه بر شیوه ی کتابخانه ای) در پی آن است که از طریق معناشناسی تاریخی، تحولات معنایی واژگان «عذاب» و «عقاب» را در متون پیش از اسلام مورد شناسایی قراردهد و ضمن بازشناسی معنای لغوی و اصطلاحی واژگان، با به کار گیری معناشناسی توصیفی ارتباط آن دو را با واژه های هم نشین از طریق بررسی هم خانواده های معنایی و واژه های جانشین از طریق هم خانواده های لفظی مورد تحلیل قرار داده و هرچه بهتر وبیشتر به حوزه ی معنایی این واژگان دست یابد. اصل واژه ی «عذاب» منع و محروم شدن از اموری است که انسان نسبت به آن اشتیاق دارد و عقاب مجازاتی است که به دنبال عمل سوء می آید. «عذاب» به عنوان یکی از پر بسامدترین واژه های به کاررفته در قرآن کریم در محور هم نشینی با واژگانی چون کفر، ظلم، کبر، نفاق و...قرار گرفته و در محور جانشینی با واژگانی چون حبط، عقاب، نار، جهنم و...دارای هم معنایی نسبی است. پربسامدترین واژه ی هم نشین «عقاب» وا ژه ی «اخذ» است و واژه هایی چون نار، جحیم، خاسرین، عذاب و ...از جانشین های این واژه به شمار می روند. بررسی واژگان «عذاب» و «عقاب» در دو محور هم نشینی و جانشینی سبب کشف لایه های معنایی و استخراج مؤلفه های معنایی این دو واژه در قرآن کریم می گردد.هم چنان که واژه های هم نشین در واقع عوامل زمینه ساز«عذاب» و «عقاب» محسوب می شوند و واژگان جانشین درهر آیه از آیات قرآن نمایان گر «عذاب» و «عقاب» می باشند .
