صفر معروفی

به منظور تعیین میزان انتقال برخی از فلزات سنگین به عمق خاک در نتیجه کاربرد پسماندهای شهری (فاضلاب و کمپوست)، آزمایشی بصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه فاکتور در سه تکرار انجام گرفت. فاکتورهای مورد بررسی شامل سه نوع آب آبیاری: آب معمولی بعنوان شاهد (1W)، فاضلاب تصفیه شده (2W) و ترکیب 50 درصد فاضلاب خام و آب معمولی (3W)، چهار سطح کود کمپوست زباله شهری: بدون کمپوست (1C)، 40 تن در هکتار (2C)، 80 تن در هکتار (3C) و 120 تن در هکتار (4C) و سه عمق نمونه برداری خاک:10 (1D)، 40 (2D) و 85 سانتیمتری (3D) از سطح خاک، بودند. با توجه به فاکتورهای مورد مطالعه، دوازده تیمار CiWj، دوازده تیمار WiDj و نه تیمار CiDj بررسی شدند. در این خصوص تعداد 36 عدد لایسیمتر فلزی حجمی با ابعاد 126 ×30 ×30 سانتیمتر طراحی شد. خاک درون لایسیمترها دارای سه لایه: فوقانی (بافت رسی)، لایه میانی (لوم رسی) و لایه پایینی (لوم رسی شنی) بود. پس از طراحی و آماده سازی لایسیمترها، گیاه ریحان در آنها کشت گردید. بعد از برداشت ریحان، نمونه های خاک از اعماق 10، 40 و 85 سانتی متر تهیه و مقادیر نیکل، سرب، کادمیوم، آهن، مس، روی و منگنز قابل جذب آنها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که اثر نوع آب آبیاری، کمپوست و عمق بر کلیه عناصر معنی-دار (05/0 p<) می باشد. همچنین برهم کنش دوگانه و سه گانه فاکتورها (بجز نوع آب آبیاری- کمپوست و نوع آب آبیاری- کمپوست- عمق)، بر کلیه عناصر معنی دار (05/0 p<) بود. بالاترین میانگین کلیه عناصر در عمق 10 سانتی متر و مربوط به فاکتورهای 3W و 4C بود. در تیمار 4C3W، مقادیر سرب (474)، کادمیوم (508)، مس (550)، روی (463) و آهن (411 درصد) و در تیمار 4C2W مقادیر نیکل (563) و منگنز (570 درصد) نسبت به تیمار شاهد افزایش داشتند. با توجه به نتایج گفته شده، برای کاهش خطرات بلندمدت زیست محیطی، پیشنهاد می گردد، پایش مستمر عناصر سنگین ناشی از کاربرد فاضلاب و کمپوست در خاک و منابع آب صورت گیرد.