رضا موحدی

بدون شک توجه به عوامل موثر بر تدریس اثربخش و یادگیری می تواند منجر به ارتقای کیفیت آموزش گردد. یکی از این عوامل شناسایی ملاک های تدریس اثر بخش است که مورد قبول دانشجویان باشد، چرا که تدریس اثر بخش انگیزه یادگیری را در دانشجویان ارتقا داده و کیفیت فرآیند یاددهی-یادگیری را بهبود می بخشد. لذا این پژوهش با هدف شناسایی شاخص های موثر بر تدریس اثربخش از دیدگاه اساتید و دانشجویان کشاورزی دانشگاه های بوعلی سینا و رازی کرمانشاه طراحی و اجرا گردید. در این پژوهش توصیفی-مقایسه ای 628 نفر از دانشجویان و 104 نفر از اساتید دانشکده های کشاورزی به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته چهار قسمتی شامل مشخصات فردی-اجتماعی پاسخگویان(شش گویه)، شاخص های عمومی تدریس اثربخش (27 گویه )، شاخص های خاص حرفه معلمی (31 گویه) و شاخص های مهارت های فنی تدریس (34 گویه) انجام شد. روایی پرسشنامه با نظرخواهی از متخصصان و پایایی آن از طریق پیش آزمون که مقدار آلفای کرونباخ بین 81/0 تا 91/0 بود، تائید گردید. در تجزیه و تحلیل داده ها از میانگین و انحراف معیار و آزمون های من ویتنی و کروسکال والیس و ضرایب همبستگی کرامر، اسپیرمن و پیرسون استفاده شد. با مقایسه میانگین نظرات اساتید و دانشجویان، به طور مشترک شاخص مهارت های فنی تدریس بالاترین میانگین را داشته و بعد از آن شاخص های عمومی تدریس و خاص حرفه معلمی در رتبه دوم و سوم قرار گرفتند. در کل از نظر پاسخگویان مهم ترین شاخص های تدریس اثربخش در حیطه مولفه عمومی شامل: گشاده رویی استاد، انعطاف پذیری نسبت به شرایط دانشجویان تواضع و فروتنی ، برخوداری از عزت نفس بالا، برقراری ارتباط صمیمانه با دانشجویان، واکنش های منطقی و انسانی در برابر انتقادات ، راهنمایی دانشجویان برای انجام فعالیت های درسی ، داشتن تماس چشمی با تمامی دانشجویان، توجه به تمامی شاگردان، تنظیم تن و لحن صدا، خلق مثال برای تفهیم مطالب و برخورداری از بیانی ساده و قابل فهم بوده است. از نظر پاسخگویان مهم ترین شاخص های تدریس اثربخش در حیطه مولفه خاص حرفه معلمی شامل: تعیین موضوع درس، زمان لازم، شرایط و موقعیت کلاس توسط استاد ، اعلام دستورالعمل های صریح و شفاف از سوی استاد تسلط استاد بر مطالب درسی، استفاده از ابزار و تکنولوژی های مختلف آموزشی، تعهد و مسئولیت پذیری در قبا