هدف اصلی این تحقیق، ارائه روش های مقابله با خشکسالی بخش کشاورزی شهرستان همدان از دیدگاه دو گروه کارشناسان جهاد کشاورزی و کشاورزان می باشد. اطلاعات مورد نیاز پژوهش با روش پیمایشی و با استفاده از تکنیک پرسشنامه کسب شده است. دقت شاخص ها و گویه ها در پرسشنامه یا روایی صوری توسط متخصصان فن مورد تایید قرار گرفته است. برای بررسی پایایی، آلفای کرونباخ آن محاسبه گردید و رقم آن در بخش های مختلف روش های آموزشی ترویجی 94/0، روش های اقتصادی - اجتماعی 74/0، روش های زراعی - زیست محیطی 80/0، روش های مدیریتی 83/0 به دست آمد که رقم قابل قبولی است. جامعه آماری پژوهش شامل 8443 نفر از کشاورزان شهرستان همدان و 135 نفر از کارشناسان جهاد کشاورزی مرتبط با مدیریت منابع آب می باشد که تعداد 367 نفر از کشاورزان و 100 نفر از کارشناسان کشاورزی با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. نتایج این تحقیق نشان داد بین متغیرهای مستقل سن، سطح کل اراضی کشاورزان، سابقه کار کارشناسان با متغیر وابسته یعنی روش های مقابله با خشکسالی رابطه معنی داری وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل عاملی برای گروه کشاورزان نشان داد که متغیرهای آموزشی ترویجی موثر بر روش های مقابله با خشکسالی را می توان در 4 گروه زیر طبقه بندی کرد: عامل خدمات آموزشی و مشاوره ای، نهادها و رهبران محلی، آموزش زنان روستایی و ملاقات کشاورزان با مروجان. این عوامل در مجموع 78 درصد از تغییرات واریانس کل را تبیین کردند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل عاملی برای گروه کارشناسان نشان داد که متغیرهای آموزشی ترویجی موثر بر روش های مقابله با خشکسالی را می توان در 4 گروه زیر طبقه بندی کرد: عامل برگزاری بازدید، استفاده از نشریات ترویجی، استفاده از شبکه های اطلاع رسانی شرایط جوی و استفاده از مراکز خدمات جهاد کشاورزی این عوامل در مجموع 73 درصد از تغییرات واریانس کل را تبیین کردند.
