رویا کرمیان

جنس مریم گلی (SalviaL.) یکی از بزرگترین جنس های تیره نعناعیان (Lamiaceae) می باشد. حدود 58 گونه از این جنس در ایران رویش دارند که 18 گونه از آن ها انحصاری و بقیه به صورت خودرو در بسیاری از مناطق ایران پراکنش یافته اند. پژوهش های پیشین در مورد گیاهان این جنس نشان می دهد که گونه های مختلف Salvia به دلیل دارا بودن خواص ارزشمند دارویی از دیرباز مورد توجه قرار گرفته اند. از ترکیبات دارویی می توان به رزمارینیک اسید به عنوان فراوان ترین دیمر کافئیک اسید و مشتقات آن (سالویانولیک اسید A و B) اشاره نمود که دارای اثرات زیستی مهمی مانند فعالیت پاد اکسایشی، پاد توموری، پاد میکروبی و پاد التهابی می باشند. مسیر سنتز رزمارینیک اسید در گیاهان حاصل تلاقی دو مسیر فنیل پروپانوئید (برای بخش کافئیک اسید) و مسیر مشتق شده از تیروزین (برای بخش دی هیدروکسی فنیل استات) می-باشد. آنزیم های فنیل آلانین آمونیالیاز (PAL)، تیروزین آمینوترانسفراز (TAT) و رزمارینیک اسید سنتاز (RAS) به عنوان آنزیم های کلیدی مسیر تولید رزمارینیک اسید شناخته شده اند. متابولیسم گیاهی و بدنبال آن تولید ترکیبات ثانویه علاوه بر ژنوتیپ، تحت تاثیر عوامل محیطی از جمله محرک های زیستی و غیر زیستی است. به منظور القاتولید ترکیبات فنلی، از راهبردهای مختلفی چون تیمار گیاهان با محرک ها یا الیسیتورها و قرار دادن آن ها در شرایط تنشی استفاده می شود و از جمله الیسیتورها می توان به نانوذرات به عنوان یک محرک غیرزیستی اشاره نمود. بر اساس مطالعات قبلی، نانولوله های کربنی و نانوذرات نقره به عنوان عوامل تنش زا در گیاهان شناخته شده که سبب بروز پاسخ های دفاعی از جمله افزایش تولید متابولیت های ثانویه می شوند. نانوذرات نقره یکی از پرکاربردترین نانوذرات فلزی هستند که می توانند در سطوح فیزیولوژیکی و مولکولی گیاهان را تحت تاثیر قرار دهند. علیرغم اهمیت و ارزش دارویی و تجاری اسیدهای فنلی و نیز حضور اسیدهای فنلی مانند رزمارینیک اسید در گیاهان مریم گلی، تا کنون اطلاعات اندکی در زمینه اثر نانوذرات مختلف بر محتوای اسیدهای فنلی در این گیاهان وجود دارد و غالب پژوهش هاصرفاً مربوط به گونه S. miltiorhiza بوده است. با توجه به دانش ما، مطالعات محدودی در مورد اثر نانولوله های کربنی چند جداره ای و نانوذرات نقره بر تغییر محتوای اسیدهای فنلی بویژه رزمارینیک اسید، سال