مطابق ماده ی یک مشترک کنوانسیون های چهارگانه ی ژنو و پروتکل های اول و سوم الحاقی، دولتهای متعاهد ملزم به رعایت و تضمین رعایت مقررات مندرج در آنها هستند و حقوق بین الملل معاصر این بنیان اجرای حقوق بین الملل بشردوستانه را قاعده ای عرفی و عمدتاً ارگا امنس نیز می شمرد. این ماده بازتاب دهنده ی حرکت جامعه ی بین المللی به سوی سامان دهی اجرای اصول بشردوستانه و مفهوم مسئولیت دسته جمعی دولتها در جامعه ی بین المللی است و براستی بر پیشانی حقوق بشردوستانه خوش می درخشد. اما زمینه ی اعمال قواعد حقوق بشردوستانه ی بین المللی، پهنه ی جنگ هایی است که چهره ی خود را با پیشرفت فنون رزمی و شیوه های نبرد گونه گون می یابد و همچنین تعهدات دولتها در این حوزه ، به اقتضای متکامل بودن نظم عمومی بین المللی و منافع نوع بشر، ابعاد بدیعی یافته است. بدین سان، گاه قواعد این رژیم مشتمل بر ماده ی مذکور در عمل ناگزیر دستخوش تحولاتی می شود و چه بسا از مبادی اولیه فاصله می گیرد. پس از گذری مختصر بر مفهوم و جایگاه تعهد به رعایت و تضمین رعایت حقوق بشردوستانه، اجرای این حقوق توسط همه ی دولتها را در قالب اقدامات پیشگیرانه و کیفردهی نقض های صورت گرفته و نیز اقدامات کنترل کننده ی دولت های متخاصم مطالعه می-نماییم. آموزش تخصصی و عمومی، قانون گذاری داخلی، ابراز مخالفت دیپلماتیک دولتها و یا قطع آن، واکنش مراجع بین-المللی کیفری، قطع فروش تسلیحات، اجرای قانون مند مسئولیت به حمایت، عدم شناسایی وضعیت ناشی از نقض حقوق بشردوستانه، اقدامات سازمانی دولتها مشتمل بر قطعنامه های مجمع عمومی، شورای امنیت و شورای حقوق بشر ملل متحد حین مخاصمه، نمونه هایی از اقدامات ایجابی و سلبی دولتها در قالب تعهد به رعایت و تضمین رعایت حقوق بین الملل بشردوستانه ارزیابی می شوند.
