امید بهمنی

گیاه پالایی یکی از روش های بیولوژیکی کارآمد وکم هزینه برای پاکسازی آلاینده های نفتی از خاک می باشد. هدف از این پژوهش، بررسی اثر عواملی مانند نوع گیاه، غلظت گازوئیل وکیفیت آب آبیاری بر گیاه پالایی خاک آلوده به گازوئیل با استفاده از گیاه خلر (Lathyrus sativus L.) و گیاه فستوکای بلند (Festuca arundinacea) و ارزیابی کارایی مدل Phyto-DSS در شبیه سازی گیاه پالایی می باشد. در این مطالعه یک آزمایش گلدانی در سالهای 1397 و 1398 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل خاک آلوده به گازوئیل در دو سطح 5/1 و 3 درصد و آب آبیاری در دو سطح آب شیرین و پساب (فاضلاب شهری تصفیه شده) بودند. نتایج نشان داد که گیاه فستوکای بلند گازوئیل موجود در خاک را حداکثر 4/62 درصد در تیمار گازوئیل 5/1 درصد-آب شیرین و حداقل 9/47 درصد در تیمار گازوئیل 3 درصد-پساب کاهش داد و کاهش گازوئیل توسط گیاه خلر حداکثر 7/54 در تیمار گازوئیل 5/1 درصد-پساب و حداقل 4/44 درصد در تیمار گازوئیل 3 درصد-پساب به دست آمد. گازوئیل منجر به رشد بهتر تیمار گازوئیل 5/1 درصد-فستوکای بلند-1397 شد اما در سایر تیمارها با افزایش گازوئیل کاهش معناداری در رشد گیاه مشاهده شد. غلظت گازوئیل اثر معناداری بر وزن خشک، ارتفاع، رنگ برگ ها، زمان گلدهی و دانه دهی داشت اما کیفیت آب آبیاری اثر معناداری بر این پارامترها نداشت. از میان مکانیسم های حذف گازوئیل کمترین نقش را استخراج گیاهی و بیشترین نقش را تخریب گیاهی-ریزوسفری داشت و کیفیت آب آبیاری و غلظت گازوئیل در برخی تیمارها اثر معناداری بر نوع مکانیسم حذف گازوئیل داشتند. نتایج نشان داد که فاکتورهایی مانند گونه گیاهی، غلظت گازوئیل و کیفیت آب آبیاری می تواند در حذف گازوئیل اثر معنادار داشته باشد، اما درجه اثرگذاری بسته به میزان گازوئیل، درجه تصفیه آب آبیاری و مقاومت گیاه متفاوت است. در ارزیابی مدل Phyto-DSS، ضریب تبیین در اکثر تیمارها عالی بدست آمد. مدل در شبیه سازی گیاه پالایی گیاه فستوکای بلند در تخمین مقدار زهاب و آلاینده موجود در زهاب در تمامی تیمارها دارای خطای کم برآوردی و در تخمین آلاینده جذب شده توسط گیاه دارای خطای بیش برآوردی بود، ولی در گیاه خلر نتیجه عکس مشاهده شد. بیشترین ضریب کارایی مدل در شبیه سازی آلاینده جذب شده توسط گیاه خلر-1397 تیمار گا