امید بهمنی

کمبود آب و کاهش کیفی منابع آب و خاک از عوامل اصلی کاهش تولید در استان همدان محسوب می شوند. تحقیق در زمینه بهینه سازی مصرف آب به منظور استفاده کاراتر از منابع محدود آب جزء چالش های جدی در بخش کشاورزی است. برای تحقق این هدف نیاز است تا واکنش گیاهان نسبت به آب برای حصول بالاترین کارایی مصرف آب مورد ارزیابی قرار گیرند. به همین منظور پژوهش حاضر، ابتدا عملکرد و کارایی مصرف آب گندم را تحت مقادیر مختلف کمّی و کیفی آب در سال زراعی (94-93) مورد ارزیابی قرار داده و سپس به استناد داده های جمع آوری شده و اجرای مدل HYDRUS-1D روند تغییرات شوری با گذشت زمان در خاک مورد بررسی قرار می دهد. این آزمایش با چهار سطح شوری (شاهد (S1)، 50 (S2)، 100 (S3) و 150 (S4) میلی مولار کلرید سدیم) و سه سطح آبیاری (100 (I1)، 85 (I2) و 70(I3) در صد نیاز گیاه) و دو رقم گندم ارگ (V1) و تجن (V2) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت فاکتوریل با سه تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد افزایش شوری تا سطح 150 میلی مول بر لیتر تأثیری بر عملکرد دانه رقم ارگ نداشت ولیکن عملکرد دانه رقم تجن حدود 35 درصد کاهش داشت. با کاهش 30 درصد از آب مورد نیاز گیاه، عملکرد دانه رقم ارگ حدود 7 درصد کاهش و عملکرد دانه رقم تجن ، 24 درصد کاهش داشت. کاربرد آب شور موجب افزایش شوری خاک در زمان برداشت گندم شد. نتایج نشان داد که کارایی مصرف آب عملکرد دانه و ماده خشک اندام هوایی رقم ارگ از رقم تجن بالاتر است. به طور کلی با کاهش مقدار آب مصرفی کارایی مصرف آب (WUE) افزایش و با افزایش شوری کاهش داشت. نتایج تحلیل حساسیت مدل نشان داد که مدل نسبت به n بیشتر از دیگر ضرایب حساس است و با تغییر جزئی مقادیر این ضریب تغییرات چشمگیری در خروجی های مدل مشاهده شد. در شبیه سازی غلظت سدیم (Na) مقدار R2بین 77/0 تا 99/0 و مقدار کارایی مدل (EF) بین 33/0- تا 99/0 بدست آمد و در شبیه سازی هدایت الکتریکی (ECe) مقدار R2بین 65/0 تا 99/0 و مقدار کارایی مدل (EF) بین 35/4- تا 96/0 بدست آمد که نشان می دهد نرم افزار HYDRUS-1D از توانایی خوبی برای شبیه سازی و تخمین شوری برخوردار است.