شک و پرسش های فلسفی، اعتراض و عصیان، تأکید بر ناپایداری عمر و ناگزیری مرگ، استحاله ی انسان و دعوت به اغتنام فرصت در تمامی دوره های ادبی کم و بیش دیده می شود؛ با این حال به دلیل توجه خاص خیام به این اندیشه ها از آنها با عنوان تأملات خیامی یاد می شود. تأملات خیامی در اندیشه، شخصیت و شعر مهدی اخوان ثالث جایگاه ویژه ای دارد. بی گمان نارضایتی اخوان از اوضاع نابسامان جامعه در دوره ی پهلوی دوم – به ویژه در دهه ی سی- زمینه ساز عصیان فلسفی او می گردد و نهایتا گله ی شاعر از تقدیر و سهم مقدرش از هستی اعتراض و عصیان فلسفی را به ویژه در مرثیه های اخوان پدیدار می نماید. مقاله ی حاضر به شیوه ی تحلیلی-توصیفی بر آن است تا با تأملی در سروده های اخوان طی دوره های گوناگون زندگی اش، اعتراض و عصیان خیامی و زمینه های آن را در دو بخش سیاسی - اجتماعی و فلسفی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.
