واژه ذلت از پرکاربردترین واژه ها، در قالب های مختلف اشتقاقی در نهج البلاغه است.امام علی(ع) با بهره مندی از معارف بلند الهی و برای تعالی جایگاه انسان و ارزشهای انسانی، صورت های گوناگون این واژه را در گفتار ونوشتار به کار گرفته تا تصاویری تأثیرگذار در ذهن مخاطب ایجاد کند وبه سوی عزت و کرامت رهنمون سازد. از منظر علم معنی شناسی بررسی مفهوم اولیه واژه و سیر تحول آن از دوره جاهلی تا متن نهج البلاغه امری ضروری است تا براساس روابط هم نشینی، واژه هایی را که در کنار این کلمه کاربرد بیشتری دارد، استخراج کنیم. ازسوی دیگر بر اساس روابط جانشینی(تداعی)، واژه ها و حتی جملاتی را که مفهوم ذلت را تداعی وتقویت می کند، روشن نماییم. برآیند این تحقیق نشان می دهد واژگانی ازقبیل : عزت، نفس، طمع، اسارت، مسکنه، عار، فرار و... یشترین همنشینی را با ذلت داشته و کلماتی از قبیل: قماءه ، دناءه، ضعه و خسف وحتی برخی جمله ها، بر محور جانشینی معنای ذلت را به ذهن ما می رساند؛ البته در این میان تداعی آوایی برخی واژه ها مثل أضلّ و ازلّ در تبادر معنای ذلّت در اندیشه مخاطب قابل توجه است.
