با توجه به وجود رابطه ای بازتابی میان هنر و جامعه، اصلاحات جامعه ایران در دوران قاجار به ویژه نوسازهای سیاسی و فرهنگی در سیر تکوینی نقاشی مؤثر بود تا بدان حد که بستر شکل گیری انواع نوینی از نقاشی ایران مهیا شد. سؤال این مقاله آن است که نوسازی های سیاسی و فرهنگی دوران قاجار چه نقشی در سیر تکوینی نقاشی ایران برعهده داشت؟ زیرا تحولات مذکور از مهم ترین زیرساخت های ایجاد شاخه های نوینی همچون نقاشی مطبوعاتی و کاریکاتور می باشد. این مقاله از نوع کیفی و به روش تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعاتش مبتنی بر داده های کتابخانه ای و مطالعه اسناد تصویری است. در خصوص وجود روابط انضمامی میان هنر و جامعه در حوزه جامعه شناسی هنر بحث های متنوعی وجود دارد، اما به منظور تحقق تحلیلی صحیح از موضوع، ترکیبی از نظریه بازتاب و تجمع فرهنگی به عنوان یک ابزار روش شناختی به نظر مناسب می باشد. هدف این مقاله، بیان آن است که شکل گیری طیف نوینی در ساختار نقاشی ایران همچون نقاشی مطبوعات و کاریکاتور افزون بر آنکه بازتاب و در عین حال حاصل نوسازی های سیاسی و فرهنگی این دوران بود، بازتاب تجمع فرهنگی در نقاشی ایرانی و یا گسترش اثرات فرهنگی نشات گرفته از سبک عینی نقاشی اروپایی به سبک آرمانی و خیالی نقاشی ایرانی بود و نتایج حاصل از آن، ترکیب این دو سبک نقاشی بدان گونه بود که در نهایت منجر به شکوفایی این هنر ملی و شکل گیری انواع نوین آن به همراه تولید آثاری متفاوت از گذشته همانند نقاشی های واقع گرایانه نخستین روزنامه های مصور دولتی و کاریکاتورهای اولین مطبوعات فکاهی گردید.
