مقدمه: از ویژگی شهرهای ایرانی در دوره اسلامی وجود عناصر مسجد، بازار و محله و ارگ حکومتی بود. عنصر بازار به عنوان شالوده شهر در‌برگیرنده ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و جغرافیایی در فضایی واحد بود. بازار در گذر زمان در امتداد مهم‌ترین گذرهای شهر به صورت تدریجی شکل گرفته و گسترش می‌یافت. بازار قدیمی سنندج، که هم‌زمان با شکل‌گیری شهر و متأثر از اندیشه‌های شهرسازی مکتب اصفهان، به صورت یک‌باره ساخته شد، دارای تفاوت‌های ساختاری با سایر بازارهای ایرانی در دوره اسلامی است. هدف پژوهش: پژوهش حاضر بر آن است تا ویژگی‌های ساختاری بازار قدیمی شهر سنندج را با سایر بازارهای ایرانی مقایسه کند، تفاوت‌ها را آشکار نماید و به تفسیر و تشریح و علل و عوامل اثرگذار در ایجاد این تفاوت و تمایزها بپردازد. روش‌شناسی: این نوشتار به دلیل اتکا به داده‌های کیفی و روش‌های تفسیری متن، به لحاظ روش‌شناسی در گروه پژوهش‌های کیفی قرار می‌گیرد و روش اصلی تحلیل داده‌ها در آن، از نوع تحلیل محتوای کیفی هدایت شده است. تحلیل محتوا و کدگذاری براساس مفاهیم و مضامین برگرفته از مطالعات و پژوهش‌های مرتبط انتخاب شده و براساس آن به دسته‌بندی مؤلفه‌های شکل دهنده ساختار بازار پرداخته شده است. یافته‌ها و بحث: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ساختار بازار قدیمی شهر سنندج از نظر مؤلفه‌های نحوه استقرار فضایی-کالبدی، ساختار شکلی و پیوستگی و اتصال فضایی با عناصر اصلی شهر (محلات، ارگ حکومتی و مسجد) با سایر بازارهای ایرانی دارای تفاوت است. نتیجه‌گیری: ویژگی‌های ساختاری و کالبدی بازار قدیمی سنندج تا حد زیادی نشأت گرفته از نقش سیاسی و نظامی شهر و ساختار شهر‌‌قلعه‌ای سنندج بوده و در طراحی و استقرار بازار، صرفاً بر بعد کالبدی با محوریت و مرکزیت قلعه حکومتی تأکید شده و بعد کارکردی شامل عملکردهای تجاری، اجتماعی، ارتباطی، فرهنگی و مذهبی در اولویت بنیان‌گذاران آن نبوده است.
