از گونه های رایج معماری متأخر تاریخی ایران، بناهای مختلف اربابی و صاحب منصبانی است که نمونه هایی از آن ها در دوره ی قاجار و پهلوی ساخته شده است. از رایج ترین گونه های این نوع بناها در استان همدان، متعلق به خاندان و صاحب منصبان «قراگوزلوها» بوده است. قراگوزلوها در جای جای استان همدان حضور داشتند و اداره ی استان همدان در دوره ی قاجار و پهلوی، توسط خوانین خاندان در چند شاخه ی اصلی به عنوان ارباب و حاکمان محلی (مانند: «اعتمادالدوله» و «بهاءالملک» در ولایت همدان؛ «امیرافخم» در شورین؛ «نقی خان» در روستای ورکانه؛ «امیرنظام» در کبودرآهنگ و...) بوده است؛ بنابراین با حضور خاندان «قراگوزلو» از دوره ی قاجار و پهلوی در ناحیه همدان، بناهای مختلف تاریخی مانند: «خانه های اربابی»، «حمام»، «قلعه»، «مقبره»، «اصطبل پرورش اسب» و... به جامانده است که در نوع خود از گونه های معماری اربابی منحصربه فرد در شیوه ی ساخت و مصالح به کار رفته در این استان به شمار می آیند. مجموعه ی معماری های مختلف خاندان قراگوزلو(ی) همدان، قابل قیاس با مجموعه معماری های اربابی مرسوم سایر نواحی ایران در دوره ی قاجار و پهلوی است که از نظر: نوع ویژگی های معماری (نقشه و استفاده از مصالح)، استراتژی قرارگیری منطقه ای و از نوع معماری حاکمیتی روستایی (ارباب-رعیتی)، مشابه یکدیگر بوده و در جهت بهره مندی از پتانسیل های منطقه ای روستایی و استفاده از مراتع طبیعی بکر و تولیدات کشاورزی، در تأمین نیازهای حاکمیتیِ حکومت مرکزی و نیز کنترل و نظارت هرچه بهتر بر مناطق حاشیه ای مورد توجه بوده است. پژوهش حاضر، با طرحِ پرسش هایی همچون: علت وجودی، الگوی پراکنش و گونه های مختلف بناهای اربابی قراگوزلو در نقاط استان همدان چه بوده است(؟)؛ چگونگی بهره از مصالح و گونه های تشکیل دهنده ی معماری خاندان قراگوزلو و نسبت تأثیرپذیری و تأثیرگذار معماری آن از معماری رایج دوره های قاجار و پهلوی منطقه ای بوده است (؟)؛ به مطالعه ی بناهای قراگوزلو استان همدان می پردازد.
