ناخت فیزیکی آب و درک نقش و ارتباط آن با انسان، آب را به درون ساختارهای معماری آوردند. قرار دادن آب در حو ضهایی با عم قهای مختلف، نمایش آن در آبشارها و فوار ههای زیبا، جاری کردن در نهرهاو مانند آن از جمله تمهیداتی است که معمار ایرانی برای نق شآفرینی معنوی و بروز نقش زیباشناسانه آب در نظر گرفته است.در چهلستون ب هعنوان یکی از نمون ههای شاخص با غسازی ایرانی، عنصر آب بسیار پراهمیّت است. معمار با غساز ترفندهای مختلفی ب هکار بسته است تا ضمن صرف هجویی در مصرف آب، از کارکرد زیبای یشناختی آن نیز ب هخوبی بهره بگیرد.هدف این پژوهش تشریح گوناگونی فر مهای نمایش و توجّه صفویان به مباحث زیبای یشناسانه،درکنار اهمیتّ کاربردی آب است. این نوشتار از گونه پژوه شهای تاریخی است که با رویکردی تحلیلی انجام گرفته است. داد هاندوزی ب هشیوهبررسی میدانی ب ههمراه مطالعات اسنادی و کتابخان های صورت گرفته است. با توجّه به تخریب بخش اعظم بافت صفوی در محدوده باغ چهلستون و کمبود داد ههای باستا نشناختی، این پرسش مطرح شد که ساختار آ برسانی به این باغ چگونه بوده و طرّاحی چرخش و نمایش آب در فضای باغ چگونه انجام گردیده است؟ نتیجه این پژوهش بر پایه بررس یهای صور تگرفته چنین است: معماران صفوی چرخش آب را به دو شیوه در باغ چهلستون به نمایش درآوردند؛آب ایستا در حو ضهای بزرگ شرقی و غربی عمارت، و حو ضهای مرمرین ایوان و حوض جبهه جنوبی، و آب جاری در کانا لهای اطراف عمارت که عر ضهای متفاوتی داشت هاند. تعبیه فوار هها در مسیر و استفاده ازسامانهدقیق شترگلوها برای پمپاژ و تقسیم آب نیزاز دیگر را هکارهای پی شبین یشده برای بهره کاربردی و زیبای یشناختی از آب در این باغ است. تأمین آب باغ از سه منبع مختلف، دقّت بالای ساختار تقسیم آب در این دوره را نشان م یدهد، که برگرفته از طومار تقسیم آب شیخ بهایی است. این منابع، خصوصا دو نهر فدن و جو یشاه، از مه مترین شاخص ههای تعیین الگوی ساختاری باغ نیز بود هاند. از دیگر نکات چشمگیر، تفکیک آب کاربردی از آب تزیینی است که میراثی از با غسازی ایران پیش از اسلام است.
