سنندج مساجد محله ای متعددی دارد. ویژگی های این مساجد ایجاب می نماید که به طور جداگانه مطالعه شوند. هدف از این نوشتار در ابتداء تاریخ گذاری و شناخت ویژگی های فضایی-کالبدی این بناها است و در ادامه گونه شناسی مساجد محله ای شهر سنندج در دوره قاجار است تا به این پرسش ها پاسخ داده شود. پرسش نخست، چند گونه مسجد با توجه به ساختار معماری و چیدمان فضاها در این شهر قابل شناسایی است؟ و پرسش دوم، هر یک از این گونه ها چه ویژگی هایی دارند و آیا می توان «سبک سنندجی» را بر آنها اطلاق نمود ؟ با توجه به پرسش های تحقیق این پیش فرض ها مطرح است که مساجد شهر سنندج سبکی خاص در نقشه و ساختار و چیدمان فضاها دارند که می توان آنها را تحت عنوان مساجد محله ای «سبک سنندجی» نامگذاری نمود. هریک از گونه های این سبک ویژگی های خاص خود را متناسب با شرایط مکانی دارند. این تحقیق با شناسایی معیارهای معماری ساخت مساجد محله ای سنندج در دوره قاجار به تبیین گونه ها پرداخته که از طریق گونه شناسی توصیفی، تاریخی – تحلیلی و با الگوی گونه شناسی داده بنیاد به طبقه بندی نمونه های مورد مطالعه می پردازد. داده های این نوشتار از طریق بررسی های میدانی و بازدید از این مساجد و مدارک کتابخانه ای جمع آوری شده است. برآیند این نوشتار نشان می دهد که مهم ترین معیارهای طراحی؛ ساخت و ساز مساجد محله ای در نوع معماری بومی برونگرا و معماری مرکزی ایران درونگرا و همچنین وضعیت زمین، امکانات در اختیار به لحاظ تمکن مالی و مصالح بوده است. همچنین تحلیل گونه ها نشان می دهد که این سبک از معماری متناسب با شرایط زمان و مکان و اقلیم منطقه پاسخگو بوده است.
