مقدمــه: انســان ها و حیوانــات در محیط هــای شــیمیایی زندگــی می کننــد و بســیاری از ایــن مــواد شــیمیایی را از راه تنفــس، بلــع یــا جــذب از راه پوســت وارد بــدن خــود می کننــد. فاکتورهــای طبیعــی محیــط زیســت و آلوده کننده هـای گوناگـون و نیـز منابـع دیگـر بـر عوامـل تولیـد مثلـی موجـود در منــی اثــری قــوی می گذارنــد. روشهــا: 45نمونــۀ بیضــۀ قــوچ (نــژاد مهربــان) از کشــتارگاه شــهر همــدان گرفتــه شــد. زنده مانــی، تحــرک و شــاخص های مورفولوژیکــی غیرطبیعــی نمونه هــای اســپرم ناحیــۀ دم اپیدیدیــم بــه روش رنگ آمیــزی ائوزیــن- نگروزیـن ارزیابـی شـد. میـزان فلـزات سـنگین روی، مـس، آهـن، کادمیـوم و ســرب در بافــت اپیدیدیــم بــه وســیلۀ اســپکتروفوتومتری جــذب اتمــی شــعله تعییـن گردیـد. تجزیـه و تحلیـل آمـاری بـه وسـیلۀ نرم افـزار SASانجـام شـد. یافتههــا: بــا توجــه بــه نتایــج به دســت آمده، بیــن مــس و آهــن بــا اســپرم های مـرده رابطـۀ مثبـت معنـی دار و بیـن مـس و آهـن بـا سـرهای جداشـده رابطـۀ مثبــت خیلــی معنــی داری وجــود دارد. همچنیــن، بیــن کادمیــوم و ســرب بــا اســپرم های مــرده و ســرهای جداشــده و بیــن ســرب بــا قطــرۀ سیتوپلاســمی بالایـی رابطـۀ مثبـت خیلـی معنـی داری مشـاهده شـد. همین طـور، بیـن سـرب و آهـن بـا حرکـت تـوده ای رابطـۀ منفـی خیلـی معنـی داری وجـود دارد. بحــث و نتیجهگیــری: در چندیـن مطالعـه، آثـار مثبـت و منفـی روی، مـس و آهـن بـر اسـپرم اعـلام شـده اسـت. همین طـور، در بیشـتر بررسـی ها نشـان داده شـده اسـت کـه سـرب و کادمیـوم فلزاتـی سـمی و مضـر بـرای شـاخص های کیفـی اسـپرم اند. بـا توجـه بـه ایـن بررسـی، می تـوان نتیجـه گرفـت کـه آهـن، مـس، سـرب و کادمیـوم آثـاری منفـی بـر زنده مانـی، سـرهای جداشـده و قطـرۀ سیتوپلاســمی بالایــی دارنــد. به عــلاوه، آهــن و ســرب بــر حرکــت تــوده ای اثــری منفــی می گذارنــد.
