هدف: افت تحصیلی ریاضی پدیده ای چند بعدی است، این پدیده ریشه در عواملی دارد که باید تجزیه و تحلیل شود و بدون درنگ راهکارهای مناسب برای حل این مشکل بکار گرفته شود. بنابراین هدف این پزوهش شناخت عوامل مرتبط با افت تحصیلی دانش آموزان دوره راهنمایی در درس ریاضی است؟ روش: این پژوهش بر اساس روش توصیفی- همبستگی است، که بر روی 438 نفر از دانش آموزان استان خراسان شمالی ( تعداد 288 نفر که در درس ریاضی نمره کمتر از 10 و تعداد 150 نفر نمره بیشتر از 17 کسب کرده بودند) که در سال 1387 مشغول تحصیل بودند، انجام شد. و با استفاده از پرسشنامه های خودپنداره تحصیلی دلاور، خودپنداره تحصیلی ریاضی و افت تحصیلی ریاضی انجام گرفت. داده ها با استفاده از آزمونT مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج تحلیل داده ها نشان داد نرخ افت تحصیلی ریاضی در استان خراسان شمالی 13/25 درصد است و بین خودپنداره تحصیلی(41/0R=)، خودپنداره ریاضی(62/0R=) با افت تحصیلی ریاضی رابطه مثبت و مستقیم وجود دارد. بدین معنا که با افزایش نمرات ابعاد فوق عملکرد ریاضی افزایش می یابد و برعکس. همچنین تجدید شدن در ریاضی ( 33/0 = Beta )، معدل پنجم ابتدایی ( 29/0 = Beta )، خودپنداره ریاضی ( 14/0 = Beta )، تلاش و کوشش کم ( 14/0 = Beta ) و استفاد از تک ماده ( 13/0 = Beta ) از پیش بینی کننده های اصلی افت تحصیلی ریاضی بود. بحث: یافته های پژوهش حاضر نشانگر آن است که خودپنداره تحصیلی، خودپنداره ریاضی، تجدید شدن در ریاضی، استفاد از تک ماده در درس ریاضی، معدل پایین در پنجم ابتدایی، تلاش و کوشش کم دانش آموزان در درس ریاضی، با افت تحصیلی در درس ریاضی همراه است. تلویح یافته های پژوهش برای دست اندرکاران تعلیم و تربیت، توجه به نقش این عوامل در پیشگیری از افت تحصیلی در درس ریاضی است.
